Photo: Belish/depositphotos.com

باران خسروی

در بسیاری از جوامع، قوانین توانسته‌اند نقش مهمی در کم‌رنگ‌ کردن خشونت و پررنگ کردن امنیت خشونت‌دیدگان داشته باشند. با تصویب قانون‌های منع خشونت علیه زنان، فراهم آوردن سیستم‌های حمایتی و پیوستن به کنوانسیون‌های منع خشونت علیه زنان، بسیاری از این جوامع توانسته‌اند دستگاه‌ها و راه‌کارهایی را برای حمایت از خشونت‌دیدگان راه‌اندازی کنند. متاسفانه اما ایران جزو کشورهایی است که پیوستن به کنوانسیون منع خشونت علیه زنان را رد کرده است.

از سوی دیگر تلاش‌های فعالان زنان برای تصویب قوانین حمایت از خشونت‌دیدگان، پیوسته هزینه‌های زیادی برای آنان داشته است؛ گرچه یکی از دستاوردهای خوبی که بدون شک نادیده گرفتن نقش جامعه مدنی در به وجود آمدن آن منصفانه نیست، بحث لایحه «تامین امنیت زنان در برابر خشونت» است.

این لایحه در سال ۱۳۹۵ در دولت اول حسن روحانی  و از سوی «معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری» تدوین شد و شهیندخت مولاوردی، معاون سابق امور زنان و خانواده رئیس جمهوری، آن را به‌عنوان مهم‌ترین لایحه مربوط به حوزه زنان معرفی کرده است.

اما از زمان تدوین، این لایحه همواره با مخالفت برخی اصول‌گرایان و تندروها مواجه بوده است و تاکنون راه‌های زیادی رفته و در پیچ و خم‌های دولتی گوناگون اعم از هیات وزیران و قوه قضاییه، بارها مسکوت گذاشته شده است.

بیشتر بخوانید:

حمایت‌گران مراقب خودشان باشند

نقش استراتژی در حمایت‌گری و خشونت خانگی

چگونه رسانه‌ها را با خود همراه کنیم

این روزها خبر این است که لایحه تامین امنیت زنان وارد مرحله نهایی خود شده است و از تمامی مراجعی که باید در مورد این لایحه نظر می‌داده‌اند گذشته و اصلاحات و ویرایش‌هایش انجام شده است. گرچه خبرها حاکی از آن است که بعد از اصلاحات و ویرایش‌های فراوان، نگاه جنسیتی از این لایحه گرفته شده، اما به هر حال به نظر می‌رسد اگر این لایحه تصویب شود گام رو به جلویی در حوزه محو خشونت علیه زنان برداشته خواهد شد.

فرد یا افراد علاقه‌مند به عنوان حمایت‌گر یا گروهی از حمایت‌گران می‌توانند نقشی مهم و کلیدی در تسریع تصویب این لایحه داشته باشند: اول این‌که با نوع فعالیت خود می‌توانند توجه همگانی را در این مورد بالا ببرند و دوم این‌که با روش‌های حمایت‌گر گروهی ممکن است بتوانند به تصویب لایحه سرعت بخشند.

اما در نظر داشته باشید در جوامع بسته که انتخاب نمایندگان بر اساس اصول دموکراسی انجام نمی‌شود و قوانین موجود به نفع زنان نیست و تبعیض‌آمیز است، تغییر قوانین بسیار سخت‌تر است. البته این امر غیرممکن نیست ولی نیاز به استفاده از روش‌ها و الگوهای متفاوت‌تر یا خلاقانه‌تری دارد؛ در عین‌ حال که در همه این موارد رعایت امنیت حرف اول را می‌زند.

در اینجا به چند روش که در مسیر حمایت‌گری می‌تواند به تسریع تصویب لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت کمک کند، اشاره می‌شود:

• یادگیری از روش گذشتگان: یادمان نرود در تاریخ این اولین بار نیست که حمایت‌گران می‌خواهند قانون مهمی را به تصویب برسانند. خواندن و یادگیری از راه‌ها و روش‌هایی که فعالان زنان و حمایت‌گران در گذشته، چه در داخل ایران و چه در خارج ایران پیموده‌اند، می‌تواند روشنگر خوبی در این مسیر باشد.
• تبادل نظر: به احتمال زیاد گروه حمایت‌گری شما تنها گروه موجود خواهان تغییر نیست. بنابراین در نظر بگیرید اگر هسته اصلی گروه شما در تهران فعالیت می‌کند، حتما با گروه‌ها و فعالان زنان در دیگر شهرهای ایران ارتباط برقرار کنید. صرف این‌که حوادث سیاسی بیشتری در تهران رخ می‌دهد نباید باعث شود قدرت حمایت‌گران شهرهای دیگر نادیده گرفته شود. از فعالان زنان و گروه‌های دیگر بخواهید با نمایندگان یا گروه‌های تاثیرگذار و قدرتمند در شهرهای دیگر ارتباط بگیرند و با هم تبادل نظر کنند.
• شناسایی عناصر قدرت، ذی‌نفعان و تاثیرگذاران: یکی از مهم‌ترین اهداف شما باید شناسایی چهره‌ها و افرادی باشد که قدرت تاثیرگذاری زیادی در تسریع رسیدگی به این لایحه دارند. این افراد ممکن است در میان نمایندگان یا در سمت‌های بالای دولتی باشند یا ممکن است هیچ‌ ربطی به سیاست نداشته باشند و تنها چهره‌ای مطرح و مردمی باشند که می‌توانند روی سطح افکار جامعه و روی همراهی مردم تاثیر بگذارند. مثلا یک چهره سیاسی قدیمی محبوب یا یک چهره هنری محبوب یا هر فرد خاص دیگر. مهم در این‌جا قدرت مشروعیت، کاریزما و تاثیرگذاری است.
• کمپین‌سازی: کمپین یک تلاش سازمان‌ یافته‌ است که به سمت هدف مشخصی حرکت می‌کند و معمولا دنبال تأثیرگذاری بر روند تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری یا تغییر یک موضوع یا بحران اجتماعی است. در واقع کمپین یا کارزار یک فعالیت فراگیر هدفمند است که در یک بازه زمانی مشخص اجرا می‌شود. درباره این لایحه می‌توان کمپین مشخصی به راه انداخت. مهم این است که بتوان با انتخاب اسم مناسب برای آن، پیام درست آن را همگانی کرد تا علاقه‌مندان به آن بپیوندند.
• آموزش: یکی از اهداف کمپین‌ها و از اهداف مهم حمایت‌گری بالا بردن آگاهی عمومی است که این امر بدون در نظر گرفتن عنصر آموزش امکان‌پذیر نیست. فراموش نشود که دانش قدرت است و انتقال این قدرت می‌تواند ابزار قدرتمندی برای شما باشد.

آموزش می‌تواند از خود و گروه خود شروع شود: مدام بخوانید و یاد بگیرید تا بتوانید برای هر نوع سـوال یا تغییر استراتژی آماده باشید. سعی کنید در طول مسیر حمایت‌گری، عموم را هم آموزش دهید. مثال می‌تواند روش کاری کمپین یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض‌آمیز باشد. ممکن است بگویید که آموزش نیازمند زمان و درگیری افراد است. باید بدانیم که در حمایت‌گری ما باید همواره دنبال روش‌های خلاقانه آموزش باشیم و جنبه و نگاه سنتی به آموزش را از یاد ببریم. شما حتی گاهی با یک توییت ساده می‌توانید دیگران را آموزش دهید یا مثلا وقتی با نمایندگان صحبت می‌کنید باید در تلاش باشید که تنها هدفتان لابی کردن نباشد و سعی کنید در عین حال درصدد آموزش نمایندگان در خصوص مواردی باشید که از آن آگاه نیستند. اگر در حال جمع‌آوری امضا هستید سعی کنید حتی شده به صورت کوتاه برای افراد وقت بگذارید و در مورد تاثیر تصویب لایحه، آموزش دهید.

• نوشتن: ‌سعی کنید در وب‌سایت‌هایی که دسترسی دارید یا در شبکه‌های اجتماعی خود درباره اهمیت تصویب این لایحه بنویسید و در این باره مطالب آموزشی منتشر کنید. مطالب شما می‌تواند مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها با افراد متخصص، تجربیات دیگر کشورها یا خبرهای روند تصویب لایحه باشد.
• لابی با نمایندگان: ارتباط با نمایندگان شاید یکی از مهم‌ترین حرکت‌های شما باشد. شاید فکر کردن به تغییر قوانین از راه لابی کردن با نمایندگانی که منتخب ما نیستند و به لحاظ روش کاری و ایده بسیار دور از ما به نظر می‌رسند، گاهی مشکل و گاهی نشدنی به نظر برسد، اما واقعیت این است که لابی کردن همیشه یکی از روش‌های مورد اعتماد و موثر بوده، اگرچه گاهی به نتیجه می‌رسد و گاهی به نتیجه نمی‌رسد که اگر به نتیجه برسد، احتمال این‌که تغییر سریع‌تر و راحت‌تر صورت بگیرد، وجود دارد.

به هر حال تمام نمایندگان دید یکسانی درباره این موضوع ندارند. سعی‌ کنید وقت اصلی خود را روی نمایندگانی بگذارید که با شما موافق هستند و از آن‌ها بخواهید که با نمایندگان دیگر ارتباط بگیرند، مخصوصا کسانی که ممتنع هستند و شما به صورت دقیق نمی‌دانید در کجا ایستاده‌اند. شما می‌توانید از نمایندگان موافق مشورت بگیرید و ببینید چگونه ممکن است بتوانید ارتباط بهتری  با مخالفان برقرار کنید.

خود شما هم می‌توانید با آن‌ها قرار ملاقات بگذارید و مخصوصا اگر نماینده شهر شما هستند،‌ شاید راحت‌تر بتوانید از این نکته استفاده کنید که برای مردم شهر شما این موضوع مهم است.

در نظر بگیرید که لابی کردن یک مهارت است و نیازمند یادگیری فن گوش‌ دادن و مکالمه سازنده. اگر شما فکر می‌کنید این مهارت را ندارید و ممکن است در طول مکالمه عصبانی شوید یا فضا را ترک کنید، سعی کنید افرادی را در گروه خود انتخاب کنید که هم به لابی‌ کردن معتقد هستند و هم مهارت لازم را در این زمینه دارند. لابی گاهی می‌تواند از طریق گروه‌های دیگر نیز باشد که مورد تایید شما هستند.

• تقویت مهارت‌های ارتباطی: در حمایت‌گری تقویت مهارت‌های ارتباطی بسیار مهم است، مخصوصا در مورد همراه کردن مخالفان. مثلا در صحبت با نمایندگان، مهارت‌های ارتباطی و مکالمه خیلی مهم است. شما نمی‌خواهید از زبان آن‌ها برای مکالمه استفاده کنید و در عین حال هم نمی‌خواهید از زبانی استفاده کنید که بسیار از زبان آن‌ها دور است. سعی کنید از قابل فهم‌ترین و ساده‌ترین ادبیات، با پشتوانه ارقام و آمار واقعی استفاده کنید.
• ایجاد حس همدردی: همدردی ابزاری بسیار قوی‌ست و ایجاد آن می‌تواند با قرار دادن مخالفان در موقعیت خشونت‌دیدگان، برانگیخته شود. فرقی نمی‌کند که طرف مخالف ما مرد باشد یا زن. سعی کنید به آن‌ها نشان دهید چگونه تصویب این لایحه می‌تواند زندگی آن‌ها را به صورت مثبت مورد هدف قرار دهد. مثلا اگر در حین صحبت با مخالفی با خنده و تمسخر او رو‌به‌رو شدید و از جمله کلیشه‌ای «این قانون ضد مردان است» استفاده شد، به او یادآوری کنید که این قانون می‌تواند چه نقشی در راستای حقوق فرزندان، مخصوصا دختران داشته باشد.
• پیامک، تماس تلفنی و ایمیل زدن: قطعا دسترسی و دیدار با نمایندگان برای همه مقدور نیست، اما پیامک زدن یا تماس تلفنی می‌تواند برای همه راحت باشد. به دفتر نماینده خود زنگ بزنید و اگر جواب ندادند، برای آن‌ها پیغام بگذارید و درخواست خودتان را به صورت شفاف مطرح کنید.

عضو کانال تلگرام خانه امن بشوید.

سعی کنید پیام شما مشخص باشد و از گذاشتن پیام بلند خودداری کنید. گاهی تماس تلفنی سخت است و تکست زدن راحت‌تر. سعی کنید متن کوتاهی آماده کنید و به نماینده‌‌تان یا نماینده‌های دیگر و افراد مسئول پیامک بزنید.

یکی از کارهای کمپین شما می‌تواند پیدا کردن شماره نمایندگان باشد. در یک فراخوان همگانی از عموم افراد جامعه بخواهید همراه شما شوند و با نمایندگان تماس بگیرند. ایمیل زدن هم به همین روش می‌تواند به شما کمک کند.

• جمع کردن امضا: طومار نویسی و بیانیه‌ نویسی همواره در طول فعالیت‌های حمایت‌گری مورد توجه بوده است. خوب است اگر بتوانید بیانیه‌ای با لغات قدرتمند و قابل فهم برای همگان بنویسید و همچنین بتوانید امضاهای زیادی از گروه‌های مختلف داشته باشید. در بیشتر بیانیه‌ها وقتی عدد به میلیون می‌رسد می‌تواند توجه جهانی به خود جلب کند.
• نقش روزنامه‌نگاران: بدون شک در کشورهای بسته که روزنامه‌ها توان و آزادی بیان زیادی ندارند، دست‌یابی به روزنامه یا رسانه‌ای که درخواست شما را منعکس کند، سخت است اما، یکی از بهترین روش‌ها ارتباط با روزنامه‌نگارانی است که حساسیت جنسیتی دارند و سال‌هاست در این حوزه قلم می‌زنند. اگر این روزنامه‌نگاران فعال هستند می‌توانید از آن‌ها بخواهید در این‌ مورد بنویسند یا با نمایندگان مصاحبه کنند یا کمپین شما را پوشش بدهند. اگر روزنامه‌نگاران قبلا فعالیت داشته‌اند، می‌توان از آن‌ها خواست از شبکه خود استفاده کنند و زمینه ارتباط شما با دیگر همکارانشان را فراهم آورند. فراموش نکنید بسیاری از فعالان زنان سابق یا کنونی و بسیاری از حمایت‌گران زنان، شغلشان روزنامه‌نگاری است و آن‌ها می‌توانند گروه‌های همبستگی قوی‌ای باشند.
• شبکه‌های اجتماعی: استفاده از شبکه‌های اجتماعی یکی از قدرتمندترین روش‌های اطلاع‌رسانی است و شما می‌توانید خود رسانه خود باشید. این روزها طوفان‌های توئیتری قدرت زیادی در همگانی کردن پیام شما دارند. مخصوصا که بیشتر مسئولان کشور هم در شبکه‌های اجتماعی مثل توئیتر فعال هستند. شما می‌توانید خواست همگانی خود را در باب تصویب این قانون به صورت هشتگ در آورید و از عموم بخواهید در ساعت مشخص یا در روزی مشخص در به اشتراک گذاشتن این هشتگ کمک کنند.

قطعا هشتگ‌ها و پیام‌ها در شبکه‌های اجتماعی به تنهایی نمی‌توانند موثر باشند اما می‌توانند بخش کوچکی را مورد هدف قرار دهند.

باید توجه داشته باشیم قدرت هشتگ‌ها زمانی در آموزش تاثیرگذار است که افراد به صورت سرسری تنها به اشتراک‌گذاری نپردازند و شروع به تحقیق و کنکاش درباره موضوع کنند یا پشت آن هشتگ داستان قوی و تاثیرگذاری وجود داشته باشد تا بتواند توجه عمومی زیادی را جلب کند.

• حمایت گرفتن از جامعه جهانی: همزمان با کمپین‌های داخلی می‌توانیم از افراد و گروه‌های فعال زنان یا حمایت‌گران دیگر کشورها بخواهیم در همرسانی درخواست تصویب به ما کمک کنند. گاهی پیام جامعه زنان مسلمان دنیا ممکن است اثری بیشتر از پیام داخلی داشته باشد. برخی سازمان‌های بین‌المللی نیز قدرت بیشتری در پیام‌رسانی دارند و گاهی می‌توان با گروه‌های مهم و تاثیرگذار داخلی و خارجی لابی کرد.
• تبدیل تهدیدها به فرصت: در نهایت همیشه به خاطر داشته باشید برای مخالفت آماده باشید و از تهدیدهای پیش آمده به عنوان فرصت استفاده کنید. به عنوان مثال مخالفت یک نماینده شاید برای کمپین شما بد هم نباشد تا با پررنگ کردن جنبه‌های منفی پیام مخالف، به نتیجه مطلوب‌تری برسید.

فهرست منابع:

منبع اول

منبع دوم

منبع سوم

Photo: wishmaster_yz/shutterstock.com

باران خسروی

این روزها تقریبا تمام کسانی که از رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، هشتگ(Hashtag) را در شبکه‌های اجتماعی دیده‌اند یا خود از آن استفاده کرده‌اند. استفاده از هشتگ تنها محدود به شبکه‌های اجتماعی نیست و گاهی روی تبلیغات  و بیلبوردها هم آن را می‌بینیم.

 هشتگ برچسبی است که برای دسته‌بندی وبه اشتراک‌گذاری پست‌ها و نظرات درباره موضوعی خاص، در سطحی فراگیر و فراتر از حلقه و فهرست دوستان به کار می‌رود. اگر بخواهیم تصور دقیق‌تری از هشتگ داشته باشیم، آن را کلمه یا عبارتی متشکل از حروف واعداد تعریف کرد که بین آنها فاصله‌ای وجود ندارد و در ابتدای آن از نماد # استفاده می‌شود تا امکان شناسایی و پیگیری این موضوع برای دیگر اعضای شبکه اجتماعی آسان شود.

نقطه آغاز ورود هشتگ به شبکه‌های اجتماعی، با کریس مسینا برنامه‌نویس نرم‌افزارهای متن‌ باز بود. اوبه این نتیجه رسید که می‌تواند از هشتگ در شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه توییتر استفاده کند، تا موضوعات مختلف را با آن علامت‌گذاری کند. نخستین  بار آگوست  ۲۰۰۷ در توئیتر خودش نوشت: نظر شما در مورد اینکه از # برای مشخص کردن گروه‌ها استفاده کنیم چیست؟

کاربرد هشتگ‌

‌ هشتگ‌ می‌تواند در تمامی رسانه‌های اجتماعی استفاده شود و استفاده از آن  محدودیتی ندارد. وقتی شما مکالمه یا جمله‌ای را با هشتگ‌ همراه می‌کنید، آن‌ را به راحتی در معرض دید و جستجوی دیگران  قرار می‌دهید. یک جستجوی ساده یا کلیک روی هشتگ، به راحتی کسانی را که از آن هشتگ در مطالبشان استفاده کردند، نشان می‌دهد. هشتگ راهی است آسان برای جذب، تجمیع و تشویق مردم جهت بحث و گفتگو درباره یک موضوع مشخص  و شما به عنوان کاربر فضای مجازی می‌توانید از این فرآیند استفاده کنید تا یک موضوع را داغ کنید یا  سبب آغاز یک گفتگوی اینترنتی شوید.

هشتگ و استفاده آن در حمایت‌گری

مت‌کالینز در گاردین می‌نویسد: “شبکه‌های اجتماعی  مرکز گفتگو پیرامون مسائل مهم روز است”. به این معنی که بستر گفتگو برای موافقان و مخالفان است تا ایده‌های خود را به اشتراک بگذارند و حمایت عمومی را به دست بیاورند. در این میان بسیاری از کاربران، کنشگران و حمایت‌گران تلاش می‌کنند تا با داغ کردن یک هشتگ، توجه عمومی را به موضوع مورد نظر خود جلب کنند. اما آیا  داغ کردن هشتگ‌ها باعث حمایت‌گری می‌شوند؟ یا بیشتر مثل کارهای خیرخواهانه، هدفشان تنها افزایش اعتماد به نفس کاربران است؟

حمایت‌گری از طریق هشتگ، مانند یک اعتراض مسالمت‌آمیز در خیابان است با پوسترهایی در دست و عبارت‌هایی که روی آن‌ها نوشته شده است.  هر کاربری که به شبکه‌های اجتماعی دسترسی دارد، می‌تواند در آن سهم داشته باشد. اما برای سنجش تاثیر هشتگ‌ها در بحث حمایت‌گری، باید ببینیم که چه قدر هشتگ‌ها در سطح اجتماعی توان تغییر اجتماعی دارند.

اگر تاکنون عضو کانال تلگرام خانه امن نشده‌اید، کلیک کنید.

هشتگ‌ها می‌توانند توجه شما را به یک رویداد خاص جلب کنند.  به عنوان مثال داغ کردن هشتگ دختران ما را بازگردانید #BringBackOurGirls  توانست یک مساله محلی در مورد ربایش دختران نیجریه‌ای از سوی گروه اسلام‌گرای افراطی بوکوحرام را  تبدیل به یک تلاش جمعی و جهانی کند که هزاران نفر  از نقاط مختلف دنیا  پیگیر آن بودند.

حمایت‌گری از طریق هشتگ در سطح جهانی ما را  متحد می‌کند و مرزها را می‌شکند. شاید بزرگترین خدمت هشتگ زدن همین بوده که یک توجه همگانی ایجاد می‌کند و  همدلی توده مردم را برمی‌انگیزد .

برای مریم هشتگ بزنید

مریم بیمار درمانگاه کوچک شماست و در طول درمان می‌فهمید مریم قربانی خشونت خانگی است. در طول زمان شما مریم را بهتر می‌شناسید و او از شما درخواست می کند برای طلاق به او کمک کنید. مریم را تشویق می‌کنید که به پزشک قانونی مراجعه کند تا مدرکی برای طلاق داشته باشد، اما در روستایی که شما کار می‌کنید هیچ نوع مرکز حمایتی، پزشکی قانونی و دادگاه خانواده وجود ندارد.  مریم هر بار باید به شهری در دو ساعتی روستا برود.  در نهایت موانع قانونی، کمبود حمایت‌ها و خدمات اجتماعی و قانونی، مریم را از طلاق منصرف می‌کند.

از همین نویسنده بیشتر بخوانید:

رﺳﺎﻧﻪ‌‌ها، حمایت‌گری و خشونت خانگی

چرا ویران شدم؟

لابی‌گری با نمایندگان در موضوع خشونت خانگی

چندی بعد شما داستان خودسوزی مریم را می‌شنوید. شما می‌دانید دلیل این خودکشی چیست. این ماجرا شما را به شدت تحت تاثیر قرار داده و دوست دارید که تکرار این اتفاق را برای دیگران نبینید. اما شما در یک روستای دور‌افتاده کار می‌کنید و چندان توان مالی و یا سرمایه اجتماعی برای تغییر ندارید. شما می‌توانید  از حمایت شبکه‌های اجتماعی خود استفاده کنید و به کسی دسترسی ندارید.

داستان مریم را به صورت آنلاین به اشتراک بگذارید. شما می‌توانید از هشتگ خشونت خانگی یا هشتگ مریم یا هر هشتگی که به نظر شما ممکن است جذاب و مربوط باشد، استفاده کنید. از دوستان  خود در شبکه‌های اجتماعی بخواهید در بازنشر خبر کمک کنند. اگر موفق شوید و این هشتگ داغ شود، توجه افراد زیادی را جلب می‌کنید و شاید بتوانید زمینه‌ساز تغییر بزرگی شوید.

هشتگ‌ها و ایجاد تغییرات واقعی

هشتگ‌ها هم‌چنین باعث بالارفتن دانش ما از شرایط اجتماعی و محیط زیستی کشورهای دیگر می‌شود. توجه ما را به نقض حقوق بشر در نقاط مختلف دنیا جلب می‌کنند و می‌توانند حس تنهایی را از شما  به عنوان قربانی بگیرند. به عنوان مثال هشتگ من هم ‌#metoo  یک جنبش جهانی راه انداخت و باعث به صدا آمدن و همراهی زنان زیادی شد و حتی تاثیر این هشتگ را می‌توان در اعتراض‌ها به بازیگران مطرح و هنرمندهای هالیوودی دید .

هشتگ‌ها وقتی جهانی می‌شوند قدرت زیادی می‌گیرند و افراد را در موقعیت قدرت قرار می‌دهند تا از رسانه‌هایشان برای ایجاد تغییر استفاده کنند. به این وسیله به مردم یک نقش فعال اجتماعی می دهند و تا کنون موارد زیادی رخ داده است که این قدرت را ثابت می کند. تنها پس از اینکه هشتگ #Kony2012 در اینترنت فراگیر شد، اوباما نیروهای ارتش را برای کمک به آموزش نیروهای اوگاندا برای یافتن جوزف کنی، رهبر گروه شبه‌نظامی ارتش مقاومت خدا، فرستاد.

باید توجه داشته باشیم قدرت هشتگ‌ها زمانی در آموزش تاثیرگذار است که افراد به صورت سرسری تنها به اشتراک گذاری نپردازند و شروع به تحقیق و کنکاش درباره موضوع کنند یا پشت آن هشتگ داستان قوی و تاثیرگذاری وجود داشته باشد تا بتواند توجه عمومی زیادی را جلب کند. با این که استفاده از هشتگ جایگاه خودش را در فرهنگ جهانی پیدا کرده است، اما موضوع مهم پایایی این حرکت‌ها هست. اگر هشتگ‌ها در زمان مشخص منجر به تغییر اجتماعی نشوند، می‌توانند به راحتی بمیرند. در واقع راز هشتگ‌ها درگیری عمومی است و بعد از این که گفتگو در سطح وسیعی شکل گرفت، موقعیت این به وجود می‌آید که به عنوان حمایت‌گر و فعال اجتماعی قدم‌های تغییر را بردارید.

شما به عنوان یک حمایت‌گر نمی‌توانید تنها به یک هشتگ دل ببندید و منفعل عمل کنید. در واقع فعالیت شما نباید تنها محدود به اشتراگ گذاری یا هشتگ زدن در شبکه‌های اجتماعی باشد. حمایت گری شما باید همراه با آموزش بیشتر، درگیری بیشتر و همدلی بیشتر باشد.

منبع ۱

منبع ۲

منبع ۳

Photo: Thitarees/bigstock.com

کمپین‌ها ضعیف و بی‌رمق می‌شوند اگر نتوانیم شبکه‌سازی کنیم. شبکه‌ها حامی کمپین‌ها هستند. بنابراین چنانچه به دنبال کارزاری برای مقابله با خشونت خانگی هستیم باید آستین‌ها را بالا بزنیم. هر حرکتی برای رسیدن به هدف با قلب و ذهن مخاطب درگیر می‌شود و باید بدانیم که شبکه‌های کوچک برای رساندن پیام، به بهترین روش و زبان ارتباط با مخاطب نیاز دارند، و این هنر کمپین سازی است. زبانی که هر کمپین و حرکت برای خود انتخاب می‌کنند در رسیدن به هدف آن کمپین بسیار مهم است.

یکی از مهمترین عناصر قدرت برای کمپینی چون مقابله با خشونت، ارتباط است. ارتباط امکان موفقیت را بالا می برد. ارتباط سفره کمپین را پهن می کند تا روز به روز گسترده شود و به یک موضوع عمومی برای مردم و دولت تبدیل شود.

فراموش نکنیم که باید روی هدف متمرکز شویم و از شاخه به شاخه شدن پرهیز کنیم. یکی از آسیب‌هایی که هر کمپینی را تهدید می کند انحراف از هدف اصلی است. تمرکز بر هدف، قدرت کمپین را به صورت تصاعدی افزایش می‌دهد.

درگیر کنید و درگیر شوید تا موج‌های مختلف برای دست‌یابی به مطالبات را ایجاد کنید. کمپینی که نتواند موج درست کند نه از درون تغذیه می شود و نه می تواند نیروهایش را تغذیه کند. موج‌ها هستند که توان چانه‌زنی و گفت‌وگو با مسوولان را برای تغییر و اصلاح به ما می‌دهند و اگر نه ضرورتی ندارد که تصمیم‌گیران سیاسی به مطالبات شما برای مقابله با خشونت خانگی اهمیت دهند.

اطمینان داشته باشید که هر کمپینی ولو کمپین مقابله با خشونت که دغدغه همه افراد جامعه برای بهره‌مندشدن از زندگی امن است، همواره مخالفانی دارد. همواره عده‌ای جلوی آن می‌ایستند، بنابراین مخالفت‌ها طبیعی است و اتفاقا به مرور زمان به ظرفیت و تجربه کارزار شما کمک می‌کند. اشتباه است اگر فکر کنیم فوری به اهداف‌مان دست پیدا می‌کنیم و یا در مخاطبان خود چنین انتظاری را به وجود آوریم .داستان تجربه‌های موفق را به طور مستمر و با روایت‌های مختلف تکرار و بازتقویت کنید.

لحظاتی را بسازید که مردم را از روال روزمره زندگی عبور دهد و به بیداری وادار کند . برای مردم سرمشق باشید تا به کارتان خوش‌بین شوند و باور کنند که موفقیت کمپین ممکن و حتی ناگزیراست.

قبل‌تر  نوشتیم :  چشم‌اندازها را به واقعیت تبدیل کنیم

Photo: Thitarees/bigstockphoto.com

راه حل نهایی برای مقابله با خشونت خانگی کنش اجتماعی است. عمل در تمام سطوح اجتماعی و تصمیم‌گیری و در گیرکردن کردن نهادهای خصوصی برای مقابله با بحرانی که با آن روبرو هستیم ضروری است.

بدون شک خشونت در خانه، نه تنها زندگی و آینده عزیزان ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه به صورت مستقیم بر روی روابط تک تک ما با یکدیگر و چگونگی رفتار ما در عرصه عمومی تاثیر می‌گذارد.

سوال اساسی این جاست که آیا باید بنشینیم تا دیگران از ما دعوت کنند تا به حرکتی بپیوندیم؟ یا خود باید سر منشا حرکت باشیم.

گام اول وب‌سایت خانه امن آگاه سازی و آموزش بود. تا مدت‌ها سعی می‌کردیم حساسیت مخاطبان را به ضرورت مقابله با خشونت خانگی جلب کنیم. اصولا کمپین‌ها با آگاه‌سازی و آموزش شروع می‌شود اما اگر حرکتی در این مرحله باقی بماند دیگر کمپین نیست و اگر چه تاثیرگذار است اما در نهایت عقیم می‌شود.

گام دوم هر کمپینی اشتیاق برای ترسیم آینده‌ای متفاوت است چرا که باید نگرش‌ها را به واقعیت تبدیل کنیم اما اشتیاق هم به تنهایی تغییر ایجاد نمی‌کند و باید گام‌های دیگری برداشت.

بدون مهارت و تکنیک‌هایی که می‌تواند ما را در مسیر تغییر کمک کند نیز جنبش متوقف می‌شود و در شعار باقی می‌ماند. وظیفه تک تک ماست که برای مهارت خود و دیگران به منظور ایجاد کمپینی که به حل مسئله خشونت کمک می‌کند تلاش کنیم. وب‌سایت خانه امن ده‌ها جزوه آموزشی و پاورپوینت در این زمینه تهیه کرده که می‌توانید مطالعه کنید و در اختیار دوستان خود قرار دهید. هسته‌های کوچک با همسایه‌ها یا همکاران و هم کلاسی‌های خود درست کنید و برنامه‌ای با کمیت و کیفیت مختلف تعریف و اجرایی شدن آن فعالیت کنید.

نکته و کلید طلایی هر فعالیتی پشتیبانی از برنامه‌ای است که محور عمل قرار داده‌اید. پشتیبانی از برنامه پشتیبانی از همراهان و خود شما را در بر می‌گیرد. بدون حمایت از دیگران تنها می‌مانید. نقطه ضعف برنامه های کوچک و بزرگی که در همه حوزه ها وجود دارد نداشتن فرهنگ پشتیبانی است. تصور همه ما این است که محور کارها هستیم و دنیا باید بر کام ما بچرخد. در چنین تصوری اصولا هیچ حرکتی اتفاق نمی‌افتد و افراد به عناصر پراکنده و جدا از هم تبدیل می‌شوند.

پشتیبانی در نگاه کلان، جنبش را تقویت می کند. سوخت حرکت‌های اجتماعی است و امید به هدف رساندن پروژه را تولید می‌کند. پشتیبانی است که پیام‌ها را منتقل می‌کند و شبکه می‌سازد و می‌تواند روی تصمیم‌گیری مسوولان تاثیر داشته باشد.

در قسمت‌های بعدی به ادامه چگونگی فعالیت برای مقابله با خشونت خانگی می‌پردازیم.

دبیرکل سازمان ملل متحد در پیامی به مناسبت روز جهانی حقوق بشر، (۱۰ دسامبر) گفت: همه ما می‌توانیم و باید در زندگی روزانه خود برای پیشبرد حقوق انسانی تمامی افراد پیرامون خود اقدام کنیم.

ماهرخ غلامحسین پور

روزهای نارنجی از روز بیست و پنجم نوامبر شروع شده و روز جهانی حقوق بشر، یعنی روز دهم دسامبر تمام می‌شود. در این باره بیشتر بخوانید: شانزده روز نارنجی برای زنان در دنیای که هنوز نارنجی نشده

خواهران میرابل سا‌ل‌های متوالی ، بی‌خستگی و سکوت، علیه دیکتاتوری خشونت بار «رافایل تروخیو» مبارزه کرده و در نهایت با یک تصادف برنامه ریزی شده کشته شدند. حکومت «رافایل تروخیو» فقط یک سال بعد از مرگ ماریا، مینروا و پاتریا دوام آورد و بعد از آن سرنگون شد اما نام این سه زن به عنوان سمبل مقاومت زنانه در جهان باقی ماند و بعد از آن بود که این روز، توسط اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان به عنوان روزی نمادین برای مبارزه با خشونت علیه زنان شناخته شد. درباره تاریخچه این روز بیشتر بخوانید : از پروانه‌های فراموش‌نشدنی تا کمپینی جهانی در مقابله با خشونت علیه زنان

هر ساله از سوی کمپین بین‌المللی کارزار و مبارزه با خشونت علیه زنان، یک شعار نمادین، مورد توجه عمومی قرار گرفته و به عنوان شعار اصلی آن سال انتخاب می‌شود، موضوع امسال نیز «حمایت مالی و جمع آوری منابع برای مبارزه با خشونت علیه زنان در سطح ملی و محلی» است. درباره کمپین‌های موفق برای مقابله با خشونت علیه زنان بخوانید: این سو و آن سوی دنیا: مبارزه با خشونت علیه زنان

منابعی که برای کنترل خشونت علیه زنان به کار گرفته می‌شوند در دنیای امروزی ناکافی‌اند. هنوز هم یک نفر از هر سه زن ساکن کره زمین در طول زندگی‌شان با خشونت‌های مختلف فیزیکی و روانی مواجه‌اند و اغلب این خشونت‌ها را از سوی نزدیکانشان تجربه می‌کنند.

آقای «مهرداد عمادی»، کارشناس و مشاور نهادهای بین‌المللی در این گفت و گو به خانه امن از میزان ضرورت و اهمیت شعار انتخاب شده می‌گوید.

او می‌گوید باید دقت کنیم که تامین منابع با موضوع دسترسی عادلانه به منابع و فرصت‌ها متفاوت است. در واقع سازمان‌های بین‌المللی تلاش می‌کنند برای آموزش زنان و مردان جهان برای رفع خشونت، خصوصا خشونت‌های خانگی علیه زنان، منابع مالی مورد نیاز را تامین کنند.

آقای عمادی آیا اساسا موضوع تامین منابع برای رفع خشونت آنقدر اهمیت دارد که به عنوان شعار اصلی این کارزار یا کمپین در طول دو هفته نارنجی انتخاب شود؟  

به نظرم اتفاق بسیار مهمی است و می‌تواند در کنترل خشونت خانگی علیه زنان، مهم و اثرگذار باشد. از آنجایی که ما تا به حال با چنین مسئله‌ای به طور واضح و شفاف و عملی مواجه نبوده‌ایم، باید به تامین منابع برای موارد هم عرض و مشابه نگاهی بیندازیم.

به عنوان مثال به مشکلی به نام مصرف دخانیات یا قاچاق زنان و کودکان زیر ۱۸ برای تجارت جنسی سال دقت کنید. این دو مسئله مدت‌های مدیدی دنیا را در محاق فرو برده بود. دولت‌ها واقعا سردرگم بودند که چطور آنها را کنترل کنند. تا زمانی که توجه ویژه برای اختصاص منابع مالی به این پروژه‌ها مورد عنایت سازمان های بین المللی قرار نگرفت این دو مشکل روز به روز جدی تر می‌شد.

آیا تامین منابع به تنهایی می‌تواند دنیا را از شر خشونت خانگی برهاند؟

باید بگوید تامین منبع به تنهایی مهم نیست. این بخش از اهمیت بیشتری برخوردار است که بودجه تامین شده کجا و چطور هزینه خواهد شد؟ مهم است که در جای مناسب هزینه شود. دقت کنید که خشونت خانگی در خانه‌ها اتفاق می افتد و کمتر، با روش های نظارتی قابل کنترل است، بلکه با آموزش خانواده و جامعه محقق می‌شود.

مثلا در اروپای شرقی که منبع اصلی تامین کارگران جنسی برای بهره برداری جنسی بود، تلاش دولت تا زمانی که بودجه مناسب در این زمینه  اختصاص داده نشد، به نتیجه منطقی نرسید.

به باور شما به عنوان یک کارشناس مالی، منابع اختصاصی برای مدیریت و کاهش خشونت خانگی علیه زنان، در چه حوزه‌هایی باید هزینه شود؟  

همان طور که گفتم در وهله نخست در بخش آموزش خانواده و آموزش دانش آموزان در سیستم آموزشی از ابتدایی ترین پایه‌ها، پس از آن آموزش قضات و سیستم دادگستری، آموزش پلیس برای اتخاذ شیوه برخورد مناسب با فرد آسیب دیده و همچنین تهیه فیلم و خوراک فرهنگی برای قانع کردن و آموزش افکار عمومی. یک کودک از همان بدو ورود به جامعه باید متوجه زشتی اقدام خشونت آمیز باشد، جامعه هم بیاموزد که همگام و همسو با فرد آزاردیده از او حمایت کند.

پلیس باید آموزش ببیند که وقتی یک زن قربانی به سیستم حمایتی مراجعه کرد، بهترین شکل برخورد با او چطور خواهد بود تا رفتار و برخورد اولیه ما، زخم او را عمیق تر نکند.

همه اینها جز با تامین مالی، قابل دسترسی و اجرا نیست. دنیای امروز دنیای هزینه کردن ، تبلیغات و تهیه خوراک مناسب برای افکار عمومی است.

تا زمانی که بودجه مبارزه با دخانیات در اروپای غربی به حد کفایت تامین نشد، شما در مدارس، تلویزیون، کف جامعه و در سطح خانواده، تغییر محسوسی احساس نکردید. همزمان با اختصاص بودجه در این زمینه بود که جامعه متوجه مسیر تاریکی شد که در حال طی کردنش بود و افزایش هر روزه دخانیات متوقف شد.

آیا آموزش کودک و خانواده کافی است؟

نه به نظرم کافی نیست. خشونت خانگی الزاما با آموزش خانواده قابل کنترل نیست، باید بدنه اجتماع را هم درگیر کرد. با آموزش همه جانبه. وقتی می گوییم بدنه اجتماع، باید به آن به صورت عمودی نگاه کنیم به لایه های بالاتری همچون دولت تا قوه قضاییه، اجراییه، پلیس و بخش قانونگذار سطح عمومی جامعه.

الان هم این شعارها توسط نهادهای مختلفی در سطح جامعه تکرار می‌شود. اما راهگشا نبوده  و آمار خشونت خانگی را کاهش نداده است.

به این دلیل است که گر چه خشونت خانگی در حوزه گفتار بد نیست. اما کافی و راهگشا نخواهد بود. به صورت عملی باید در این حوزه ورود کنیم و ورود به آن جز با صرف هزینه و تامین منابع ممکن نیست، به عنوان مثال ذائقه دنیای امروز هنر و سینما را می‌پسندد. کسی حوصله ندارد بیانیه یا دستورالعمل بخواند. پس می‌شود با عنایت به سینما و تلویزیون این مفاهیم را آموزش داد و دنبال نشانه‌های عمیق و پنهان خشونت خانگی بود.

چطور ممکن است در جامعه‌ای که به روند خشونت خانگی عادت کرده و هم قربانی هم بقیه اعضای خانواده آن را عادی می پندارند، فهماند که باید درمقابل این مفاهیم عمیقا ریشه دوانده ایستاد؟ با دست خالی ممکن است؟ باید تعداد قابل توجهی مامور و ناظر و مددکار اجتماعی زن پرورش بدهیم. برای حفاظت از کودکان خشونت دیده باید مراکز نگهداری مناسب راه اندازی کرد.

نمونه‌های عملی هم دیده‌اید؟

بله. من بارها دیده‌ام هم اتحادیه اروپا و هم سیستم سوشال آمریکا هزینه هایی را اختصاص می دهند برای به روز کردن آموزش قضات و اتفاقا نتیجه بخش هم بوده.

طبعا این آموزش ها باید یک پارچه باشد. آموزگار مدرسه باید کودک را آموزش دهد که هم روحیه ضد خشونت داشته باشد، هم خودش اگر در معرض خشونت باشد ، قادر باشد در مقابل آن مقاومت کند.

همزمان باید مراکزی برای حمایتگری از کودک وجود داشته باشد. باید این سلسله مراتب به نظم و به قاعده فعالیت کنند تا نتیجه بخش باشد و این کار جز با تامین منابع مالی و صرف هزینه ممکن نخواهد بود.

نیازمند آموزش نسل جدید هستیم با توجه به تغییرات و نیازهایی که رخ داده، این که دنبال چه نشانه‌ها و علامت هایی باشیم. خشونت های زیرپوستی را چطور شناسایی کنیم؟

تا به حال در چه کشورهایی در این مورد با تکیه بر تامین منابع، قدم‌های موثری برداشته شده ؟

در فنلاند و در آلمان مسئله خشونت علیه زنان و کودکان بسیار جدی مورد توجه و عنایت قرار گرفت. هر سال منابع مهمی به آموزش در این حوزه اختصاص داده شد. دولت‌های این دو کشور این مقوله را جدی گرفتند و اکنون در آمارهای مرتبط با خشونت خانگی این کشورها ، نتایج خوبی گرفته شده است.

به باور من تامین یا اختصاص منابع ربطی به شرق و غرب جهان ندارد. در جامعه‌ای مانند چین که یک جامعه سوسیالیستی است یا جامعه عربستان یا حتی آمریکا و اروپا هم تامین چنین منابعی ضروری است.

یک تفاوت بنیادی البته وجود دارد مثلا در کشوری مثل پاکستان کمی روند کار دشوارتر است. چون تحمل و مدارای پلیس در مواجه با قربانی خشونت بسیار بیشتر است تا مثلا کشوری مثل آلمان یا فنلاند.

یا در کشوری مثل ایتالیا هم خشونت خانگی علیه زنان چندان جدی گرفته نشده است . حتی حدی از خشونت خانگی را قابل تحمل می دانند. بخشی از آن ریشه در فرهنگ و عرف دارد. در چنین جوامعی آموزش پلیس بسیار مشکل تر خواهد بود چون آنها اطلاعاتی در تضاد با سنت های جاری در جامعه دریافت می‌کنند.

به نظرتان در نهایت دنیای عاری از خشونت خانگی خواهیم داشت؟

بله. چالش مبارزه با خشونت از نوع خانگی و اجتماعی، چالشی بزرگتر از چالش مبارزه با مصرف دخانیات نیست. مصرف دخانیات با لابی‌های بزرگ و سرمایه گذاری های شگفت اقتصادی حمایت و پشتیبانی می شد ولی چون در سطح عموم پذیرفته شد که مصرف سیگار، تنها آسیب شخصی به دنبال نخواهد داشت، بلکه نزدیکان مصرف کننده را نیز درگیر و هزینه های اجتماعی بسیاری ایجاد می کند، جامعه این آمادگی را پیدا کرد که با فشار بسیار، منابع موجود برای کنترل مصرف دخانیات را تامین کند، شروع کردند به آموزش و ما دیدیم که در بریتانیا که بیشترین مقاومت را در مقابل تبلیغات ممنوع کردن دخانیات داشت، این روزها مردم خودشان مشتاق هستند و اگر کسی در یک محیط عمومی بخواهد سیگار بکشد، مردم عادی اعتراض می‌کنند.

به نظرم چالش خشونت خانگی چالشی به مراتب قابل کنترل تر خواهد بود.

با نگاهی به مجموع سخنانتان من فکر می‌کنم شما از مدافعان شعار امسال کارزار مبارزه با خشونت علیه زنان هستید.

تصور میکنم این شعار به شدت امیدوار کننده است و اگر در عمل هم اجرا شود، سه سال دیگر شما خواهید توانست میزان خشونت را بسنجید و می بینید که این پروژه پاسخ دهی اجتماعی بسیار مثبتی خواهد داشت. با تامین منابع و آموزش می شود آگاهی اجتماعی و حساسیت جمعی را نسبت به خشونت خانگی افزایش داد. به شکلی که شهروندان،  خشونت را در هیچ سطحی قابل پذیرش ندانسته و جرم تلقی کنند. به باور من ذهن جهان پذیرای این تغییر و مقابله با خشونت خانگی است. ما فقط نیاز به منابع داریم.

آیدا قجر

کارزار شانزده روزه مبارزه با انواع خشونت علیه زنان در سال ۱۹۹۱ توسط دو مرکز «هدایت جهانی زنان» و «زنان برای زنان، خشونت و حقوق بشر» که در آن زمان بیست کشور عضو آن بودند، اعلام کردند که می‌خواهند کارزاری جهانی به راه بیاندازند تا گستردگی خشونت علیه زنان را در دنیا بازتاب دهند. رنگ سمبلیک این کارزار نارنجی است اما انگار هنوز خشونت علیه زنان هر روز ادامه دارد.

اختصاص این شانزده روز به مبارزه برای رفع خشونت از زنان، به چندین مناسبت بین‌المللی اشاره دارد. ۲۵ نوامبر که روز جهانی منع خشونت علیه زنان است، روز نخستین این کارزار به حساب می‌آید و تاریخچه آن به سال ۱۹۶۱ و مقاومت سیاسی مدنی خواهران میرابل در مقابل دیکتاتوری تروخیو برمی‌گردد. ۲۹ نوامبر که روز جهانی زنان مدافع حقوق بشر است. البته در سال‌های اخیر نهادهای بین‌المللی و حقوق بشری از تهدیدات گسترده و در خطر بودن جان این مدافعان خبر داده و بر لزوم ایجاد ساز و کاری در حمایت از آن‌ها تاکید کرده است.

روزهای ماه دسامبر

مناسبت دیگر روز اول ماه دسامبر است یعنی روز جهانی ایدز. پدیده‌ای که در تمامی جهان رو به پیشرفت است و همچنان در برخی از کشورها از جمله ایران تابوی اجتماعی شناخته می‌شود. نه آموزشی برای مقابله با آن وجود دارد و نه شناختی نسبت به آن ایجاد شده. در نتیجه مبتلایان به بیماری ایدز در همه جای جهان و خصوصا کشورهای توسعه‌ نیافته از تنهاترین مردمان هستند که جامعه یا آن‌ها را نپذیرفته یا در مقابل پذیرش آن مقاومت نشان می‌دهد.

ششم دسامبر مناسبت دیگری است که در این شانزده روز کارزار جهانی ارج نهاده می‌شود. ساعت از چهار بعد از ظهر روز ششم دسامبر سال ۱۹۸۹ گذشته بود که مارک لپین وارد دانشگاه پلی‌تکنیک مونتریال شد. این جوان ۲۵ ساله  با در دست داشتن تفنگ مینی-۱۴ و چاقوی شکاری وارد یکی از کلاس‌ها شد، زنان و مردان را از هم جدا کرد و گفت از فمینیسم و فمینیست‌ها متنفر است. او ابتدا ۶ زن را در آن کلاس به گلوله بست و سپس در مسیر کلاس دیگر، ۸ زن دیگر را کشت. ۱۰ زن و ۴ مرد را نیز مجروح کرد. او پس از این کشتار، تفنگش را به سمت خود نشانه رفت و خودکشی کرد.

روز پایانی این کارزار، دهم دسامبر تعیین شده. یعنی روز جهانی «حقوق بشر» که یونسکو بر آن نام نهاده است. تاریخچه این روز به پیمان بین‌المللی «اعلامیه جهانی حقوق بشر» برمی‌گردد که در دهم دسامبر سال ۱۹۴۸ پس از پایان جنگ جهانی دوم در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید. اعلامیه‌ای ۳۰ ماده‌ای که سازمان ملل پس از تصویب‌اش از اعضای خود خواست تا متن آن را به گونه‌ای منتشر کنند که «در مدارس و موسسات آموزشی پخش گشته، به نمایش گذاشته و خوانده شود.» در این اعلامیه تمامی انسان‌ها فارغ از جنسیت، رنگ، نژاد، ملیت، طبقه و هر خصلت دیگری، برابر شناخته می‌شوند.

با وجود این تاریخچه و کارزارهایی که هر سال در مقابله با خشونت علیه زنان شکل می‌گیرد، همچنان در چهارگوشه جهان زنان هر روز مورد خشونت‌های مختلف قرار می‌گیرند. همان‌طور که بان‌کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل به زنان حاضر در برنامه «جهان را نارنجی کنید» که روز ۲۱ نوامبر برگزار شد، گفت: «آمارها وجود خشونت علیه زنان را تایید می‌کنند. اما آنچه سخت است، درک دلیل این خشونت‌هاست. چرا مردان به زنان و دختران خشونت می‌ورزند؟ چرا جوامع قربانیان خشونت را سرزنش می‌کنند؟ چرا دولت‌ها نمی‌توانند جنایت علیه زنان را متوقف کنند؟ چرا جهان نمی‌خواهد زنان نقش خود را به طور کامل ایفا کند؟»

به گفته او مساله خشونت علیه زنان، موضوع «مرگ و زندگی» است: «در برخی کشورها ۷۰ درصد زنان خشونت فیزیکی یا جنسی را از سوی شریک خود تجربه کرده‌اند. در برخی کشورها ۴۰ تا ۷۰ درصد جنایت‌هایی که بر زنان صورت می‌گیرد از سمت همسرشان است.»

در حالی‌که آمار دقیقی از میزان خشونت وارده علیه زنان وجود ندارد، اما آخرین گزارش‌ها از شواهد موجود می‌گوید ۳۴ درصد زنانی که دچار مشکلاتی در سلامت خود هستند از تجربه خشونتی که دیده‌اند خبر داده‌اند. در بیشتر موارد خشونت علیه زنان از سوی نزدیک‌ترین افراد خانواده اتفاق میفتد. کم‌تر از ۴۰ درصد زنانی که مورد خشونت قرار می‌گیرند، آن را گزارش می‌کنند. زنانی که خشونت را تجربه کرده‌اند دو برابر زنان دیگر با احتمال سقط جنین و افسردگی مواجه‌اند. ۴۳ درصد زنان در ۲۸ کشور اروپایی خشونت را تجربه‌ کرده‌اند. بر اساس برخی پژوهش‌ها، آمار تجربه خشونت و آزار جنسی در فضاهای عمومی ۹۲ درصد است.

در عین‌حال بیش از ۷۰۰ میلیون زن زنده در جهان وجود دارد که در کودکی ازدواج کرده‌اند. حدود ۱۳۳ میلیون دختر در جهان ختنه شده‌اند. زنان نیمی از قربانیان قاچاق انسان در سراسر جهان هستند. از هر سه کودک قربانی قاچاق، دو کودک دختر هستند. در اتحادیه اروپا یک زن از میان هر ۱۰ زن، از ۱۵سالگی تجربه خشونت سایبری دارد. ۲۳ درصد زنان دگرباش نیز گزارش داده‌اند که از سوی شریک مرد یا زن خود مورد خشونت قرار گرفته‌اند.

هرچند دست‌کم ۱۱۹ کشور جهان قانونی ضد خشونت خانگی به تصویب رسانده‌اند که البته ایران در میان آن‌ها نیست. ۱۲۵ کشور درباره آزارجنسی قانون دارند و ۵۲ کشور درباره تجاوز زناشویی قانون تصویب کرده‌اند.

مقاومت در مقابل پذیرش گستردگی خشونت علیه زنان را می‌توان در همین ۲۵ نوامبر سال جاری در شبکه‌های اجتماعی مشاهده کرد. اگرچه کاربران سعی کردند با هشتگ #نه_به_خشونت_علیه_زنان این روز را پاس بدارند و از انواع خشونت‌هایی که دیده‌اند، روایت کنند اما جبهه‌ای مقابل خود مشاهده کردند که مدام خشونت به مردان را یاداور می‌شد. بی‌آن‌که کسی توجه کند اگرچه خشونت در هر شکل آن محکوم است و جنسیت نمی‌شناسد اما طبق گزارش‌ها و پژوهش‌های بسیار ثابت شده گستردگی، انواع و شدت خشونت علیه زنان بسیار بیشتر از مردان است.

اما چرا جهان مقابل پذیرش وجود خشونت علیه زنان چنین مقاومت می‌کند؟

گیسو جهانگیری، معاون فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر و رییس بنیاد حقوق بشری و فرهنگی آرمان‌شهر به «خانه امن» می‌گوید: «اگر بحث فوکو را قبول داشته باشیم که در رابطه قدرت مساله سلطه گروهی بر دیگری و این رابطه اساس روابط اجتماعی است، طبیعتا استمرار جامعه مردسالاری بر پایه قدرت و سلطه‌ای است که می‌توانند بر گروه دیگر یعنی زنان داشته باشند. یکی از اشکال سلطه، خشونت است که در حوزه‌ عمومی و خصوصی خود را نمایان می‌کند. آمران و عاملان آن هم قدرت سیاسی است و هم قدرت نهادهای دیگر اجتماعی و هم خانواده که جلوه‌های آن را در مجموعه حیات خود نشان می‌دهد.»‌

به روایت جهانگیری، این مجموعه ابزارهای قدرت در جامعه مردسالاری باعث شده زنان برای مبارزه با آشکارترین اشکال خشونت مثل خشونت‌های فیزیکی، کشته شدن زنان توسط اعضای مرد خانواده، تجاوز جنسی، ممانعت از اشکال مختلف استقلال فردی مانند درس خواندن، ازدواج و سفر توفیق‌هایی در عمومی ساختن این فضا داشته باشند. تلاش‌های بسیاری شده تا تعریف اشکال خشونت و به کرسی نشاندن این‌که این نمونه رفتارها خشونت است و نه حق «طبیعی» بنا به «عرف» یا «عادت» یا «روال» جا بیفتد. تلاش‌هایی که البته کافی نیست.

این کنش‌گر حقوق بشر در ادامه توضیح داد که اگرچه ناقدان جامعه مردسالاری متوجه‌ هستند که «اشکال ناپیدا یا کم‌تر آشکار خشونت نسبت به زنان در قلب نابرابری میان ۵۰ درصد جامعه جهانی با نیم دیگر آن همچنان جریان دارد. پس هنوز باید در مبارزه خود و ایجاد پذیرش عمومی در خصوص مجموعه فرهنگ انسانی با رابطه ناعدلانه و غیرمساوی کوشید. چراکه اصل این نابرابری و رابطه قدرت جنسیتی با مجموعه فرهنگ‌ها و تجربیات کشورهای مختلف در آمیخته و عموما به عنوان روال عادی از روابط انسانی محسوب می‌شود. زیر سوال بردن این رابطه قدرت یعنی زیرسوال بردن مجموعه ریشه‌های روابط اقتصادی، اجتماعی، خانوادگی و سیاسی.»

به باور جهانگیری شاید به همین دلیل است که کنوانسیون امحای تمامی اشکال خشونت علیه زنان و روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان قادر نیستند به تنهایی «زیربنای روابط انسان‌ها را در جهان تغییر دهند». زیرا «بدون مشارکت فعال و همه‌جانبه مردان و تغییرات بنیادی در فرهنگ، اقتصاد، سیاست، قوانین و روش‌های حکومت‌داری چه در کشورهای دموکراتیک و چه استبدادزده، رسیدن به جهان برابر امکان‌پذیر نیست. در واقع تنها تغییر فردی افراد یا مذاکره در یک خانواده یا محل کار نمی‌تواند مجموعه‌ای چنین سنگین، قدیمی و جهان‌شمول را تکان دهد.»

نایب رییس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر به عنوان نمونه از کانادا مثال می‌آورد که اگرچه نخست‌وزیر جدید گفته کابینه‌اش باید به شکل مساوی از زنان و مردان بهره بگیرد، می‌تواند از نظر سمبلیک زیبا باشد و در سطح جهان با مشارکت سیاسی زنان دستاوردهای بسیاری داشته باشد «اما مجموعه روابطی که باعث می‌شود زنان شهروند درجه دو محسوب شوند زیر سوال نرفته است.»

 CC0 Public Domain

«همایش مبارزه با خشونت علیه زنان» به مناسبت ۲۵ نوامبر (روز جهانی منع خشونت علیه زنان) با حضور جمعی از فعالان حقوق زن و علاقمندان این حوزه درتهران برگزار شد.

Photo: Dean Drobot/bigstockphoto.com

نعیمه دوستدار

هر بار اخباری از خشونت شدید خانگی، قتل‌های خانوادگی یا جنجال‌ درباره آزار جنسی زنان در خیابان و محیط‌های کار منتشر می‌شود، مطالبه قانونی که زنان خشونت دیده را مورد حمایت قرار دهد، از سوی جامعه زنان و حقوقدانان مطرح می‌شود. ایران در حالی از فقدان یک قانون جامع در زمینه خشونت علیه زنان رنج می‌برد که بسیاری از کشورهای جهان، سال‌هاست خشونت علیه زنان را جرم‌انگاری کرده‌اند. در بسیاری از کشورهای جهان، اکنون صحبت بر سر گسترده‌تر کردن ابعاد پوشش این قوانین است به نحوی که شکل‌های متنوع خشونت علیه زنان را در بربگیرد. با این حال در شرایط فعلی در ایران، زنان ایرانی امکان چندانی برای پیگیری قانونی خشونتی که بر آنها اعمال می‌شود ندارند و از همه مهم‌تر اینکه این خشونت‌ها گاه در پوشش قوانین بر آنها اعمال می‌شود و بنا بر عرف و فرهنگ مذهبی، تحمل و پذیرش آنها از سوی زنان یک موضوع عادی تلقی می‌شود.

با وجود این، مطالبه برای تدوین قانونی برای ممنوع کردن خشونت با زنان، چندین بار به مرحله تدوین طرح‌هایی در دولت رسیده است.

سال ۱۳۸۸ تاکنون لایحه‌ای از سوی دولت ایران تهیه شد که هدفش حمایت از بزه‌دیدگان اجتماعی بود و این مسوولیت را برعهده وزارت دادگستری قرار می‌داد. وزارت‌ دادگستری لایحه پیشنهادی خود را برای بررسی به هیأت دولت داد به نام لایحه «حمایت از بزه‌دیدگان اجتماعی» که بر تشکیل صندوق حمایت از بزه‌دیدگان، پرداخت هزینه‌های درمان، بیکاری و خسارت معنوی، اعطای وام و پرداخت هزینه‌های مشاوره‌های حقوقی یا روان‌شناسی تأکید می‌کرد.

یکی از مواد این لایحه در ارتباط با خشونت علیه زنان بود. ماده ۳ این لایحه «زیان‌های ناشی از برخی از جرایم از جمله تجاوز به عنف و تجاوز ناشی از اغفال دختران تا ۱۸ سال سن را مشمول حمایت‌های پیش‌بینی شده در این قانون می‌دانست اما این لایحه اوایل سال ۹۲ بی نتیجه بایگانی شد و مشخص نیست که ایا هرگز دوباره زنده شود.

اما حقوقدانان، فعالان حقوق زنان و زنان خشونت دیده مدت‌هاست که در انتظار تصویب لایحه‌ای‌ هستند که می‌تواند تاثیر مهمی در کاهش خشونت علیه زنان داشته باشد. از چند سال قبل، قرار بود لایحه‌ «تأمین امنیت زنان در برابر خشونت» را مرکز امور زنان و خانواده و مرکز پژوهش‌های مجلس، در دو حوزه خشونت‌های اجتماعی علیه زنان و خشونت‌های خانگی با همکاری هم تدوین کنند.

لایحه امنیت زنان در دولت قبل تدوین شد اما بررسی آن در کمیسیون لوایح متوقف شد و بعد هم دوران دولت دهم به پایان رسید. دولت یازدهم هم دو سال است که از تهیه پیش‌نویس آن سخن می‌گوید و مدعی است که ۱۰ ماده آن با همکاری قوه قضائیه تعیین شده است. با توجه به آنچه که در رسانه‌ها درباره مواد این لایحه منتشر شده، تصویب آن می‌تواند یک سند مهم قانونی برای پیشگیری از خشونت علیه زنان و کودکان و امکانی برای پیگیری قضایی خشونت‌های رخ داده باشد.

شهیندخت مولاوردی، ماه گذشته در نشست هم اندیشی بانوان فعال خراسان رضوی در مشهد، از تلاش برای تصویب این لایحه‌ به صورت جامع و با کمترین حاشیه در مجلس شورای اسلامی سخن گفت.

شهیندخت مولاوردی گفت: «هم اکنون ۳۰ گروه و تیم پژوهشی در این زمینه فعالیت می‌کنند تا لایحه‌ای جامع با تدابیر بازدارنده و پیشگیرنده، قانونی، حفاظتی و حمایتی ارائه شود.»

او گفت امیدوار است که با تصویب این لایحه خشونت علیه زنان و کودکان کاهش یابد.

پس از آن، اوایل آبان ماه ۱۳۹۵، فاطمه ذوالقدر نماینده مجلس ایران اعلام کرد که قرار است این لایحه در دو ماه آینده به مجلس ارائه شود، هرچند گفت که چون در حال حاضر در دست دولت قرار دارد نمی‌توان درباره‌ آن توضیحی ارائه داد. او از قول شهیندخت مولاوردی نقل کرد که کارهای این لایحه تمام است.

چرا تصویب لایحه امنیت زنان مهم است؟

نخست اینکه ماده ۲، این لایحه زنان بالاتر از ۱۸ سال و زنان متأهل بالاتر از ۱۳ سال را مشمول حمایت این لایحه می‌کند که از لحاظ میزان فراگیری قابل توجه است. به علاوه، یکی از بندهای این لایحه زنان آسیب‌پذیر مانند زنان بیمار، باردار، کم‌توان و ناتوان، مهاجر، پناهنده، فقیر و …را مشمول حمایت این لایحه می‌داند و در آن خشونت جنسی در چهار سطح تجاوز جنسی، تعرض جنسی، آزار جنسی و مزاحمت جنسی جرم‌انگاری شده است.

نکته مثبت دیگر این لایحه این است که آزارهای شوهر را که به خودسوزی، خودکشی و اقدام زن علیه خود منجر شود، به علاوه خشونت‌های روانی جرم‌انگاری می‌کند.

سوءاستفاده از موقعیت شغلی و اجتماعی در ارتباط با زنان از سوی پزشکان، وکلا و کارشناسان رسمی، اساتید دانشگاه و … هم با کیفر مواجه خواهد بود که از این لحاظ، به معنای در بر گرفتن آزار جنسی در محل کار است؛ موضوعی که سابقه چندانی در قوانین ایران ندارد.

این لایحه نکات مثبت دیگری هم دارد؛ از جمل اینکه اگر کسی شاهد خشونت علیه زنان باشد و از ادای شهادت با توجه به دعوت قبلی خودداری کند، مرتکب جرم شده است.

به عنوان یک نکته بسیار مثبت دیگر باید به در نظرگرفتن خشونت اقتصادی به عنوان یک شیوه اعمال خشونت علیه زنان اشاره کرد: ‌موضوع فراگیری که هنوز از نظر فرهنگی چندان به عنوان خشونت شناخته شده نیست. همچنین بر اساس این لایحه افشای اطلاعات و نشوز مرد هم جرم است؛‌ مواردی که تاکنون بنا بر عرف و قانون رایج در ایران حتی به عنوان شکلی از اعمال خشونت تعریف نمی‌شدند.

قانون‌های در راه

علاوه بر این،«سند امنیت زنان و کودکان در روابط اجتماعی» که موضوع ماده ۲۲۷ برنامه پنجم توسعه است، یکی دیگر از قوانینی است که قرار است به کاهش خشونت علیه زنان کمک کند. بر اساس برنامه پنجم توسعه، دولت مکلف است که با همکاری دستگاه‌های مختلف از جمله قوه قضائیه، نیروی انتظامی، بهزیستی، وزارت کار، وزارت بهداشت، معاونت امور زنان و خانواده، شهرداری و شورای عالی استان‌ها این سند را تدوین کند.

اما نکته این است که این سند هم از سال ۹۰ در حال تدوین و بررسی در دستگاه‌های مختلف است.

پس از تهیه نسخه اولیه آن، قرار بود که به دلیل متفاوت بودن موضوع امنیت زنان با کودکان، این دو بخش جدا از یکدیگر در سند تنظیم شود.

برای تنظیم جدید، بخش کودکان باید به مرجع ملی کودک ارجاع داده می‌شد و بخش امنیت زنان توسط وزارت کشور تکمیل و اصلاح می‌شد به نحوی که سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در این زمینه مشاوره دهد. آخرین خبر درباره این سند اینکه شهیندخت مولاوردی گفته پیش‌بینی می‌شود این سند نهایتا در برنامه ششم توسعه عملیاتی شود.

آخرین خبر مرتبط با موضوع کاهش خشونت علیه زنان در ایران هم از سوی مولاوردی اعلام شده است. او گفته: «۱۰ ماده قانونی استخراج و در تفاهمی با قوه قضائیه مقرر شده این مواد قانونی در اصلاحیه قانون تعزیرات حکومتی که در دستور کار قوه قضائیه قرار دارد، گنجانده شود.»

به جز این، معاونت زنان و امور خانواده ریاست جمهوری اعلام کرده که این مرکز در مرجع کنوانسیون کودک، عضو فعال است و در تدوین منشور ملی حقوق کودک و اجرای طرح‌های مشترک در زمینه مقابله با ازدواج زودهنگام دختران که یک شیوه از اعمال خشونت علیه زنان است، با وزارت دادگستری همکاری دارد.

دورنمای تصویب قوانینی برای کاهش خشونت علیه زنان فریبنده به نظر می‌رسد اما نکته نگران‌کننده این است که بسیاری از این قوانین پس از سال‌ها سرگردانی یا در انتظار تصویب ماندن، نهایتا فراموش و بایگان می‌شوند و به علاوه، در سندهای قانونی مختلف پراکنده‌اند به نحوی که زنان درگیر خشونت‌های خانگی و اجتماعی، نه تنها از وجود چنین قوانینی اطلاع ندارند بلکه اگر به نحوی از وجود یک ماده قانونی مطلع شوند، از ترس دردسرهای اداری و قضایی یا به دلیل نداشتن اطمینان از نحوه پوشش قانون، عطای مراجعه به مرجع قانونی را به لقایش می‌بخشند.

پیام مدیر کل یونسکو، خانم ایرینا بوکووا، به مناسبت روز جهانی رفع خشونت علیه زنان
امنیت زنان در جریان تغییر اقلیم ۲۵نوامبر۲۰۱۶

خشونت علیه زنان نمونۀ بارزی از نقض جدی حقوق اساسی زنان و تهدیدی برای میلیون‌ها زن و دختر در سراسر جهان محسوب می‌شود. از هر سه زن در جهان حداقل یک نفر از آنان کتک خورده، با زور و ارعاب مورد آزار جنسی قرار گرفته و یا به شکل دیگری در طول زندگیش مورد سوء استفاده قرار گرفته است. جوامعی هستند که همۀ افراد آن تحت تأثیر خشونت، اعم از خشونت فیزیکی، جنسی (شامل آزار جنسی، ارعاب یا تبعیض) و روانی (به شکل لفظی یا سوء استفادۀ احساسی از قبیل زورگویی یا طرد شدن) قرار گرفته‌اند.

در این روز جهانی رفع خشونت علیه زنان، یونسکو بر موضوع تغییر اقلیم و کمبود منابع به عنوان عوامل ایجاد کنندۀ خشونت علیه زنان در منزل، خیابان و در هنگام بروز بلایای طبیعی تأکید دارد.

تغییر اقلیم میزان تهدید را چندبرابر می‌کند. تغییر اقلیم می‌تواند باعث افزایش مهاجرت و جابه‌جایی افراد و همچنین کاهش رشد غلات، سیل و افزایش فشار در منازل شود و بر امرار معاش افراد تأثیر می‌گذارد. مطالعات نشان می‌دهد که در آسیا مسئولیت ۶۵ درصد از تولید مواد غذایی مورد استفادۀ خانوارها بر عهدۀ زنان است. این مقدار در جنوب صحرای آفریقا به ۷۵ در صد و در آمریکای لاتین به ۴۵ درصد می‌رسد. در اغلب موارد این نقش سنتی زنان (و نوع فعالیت‌های) آنان است که آنان را در معرض مخاطرات بیشتر ناشی از تغییر اقلیم قرار می‌دهد. آنان در طول مسیر ده‌ها کیلومتری که برای تأمین غذا، آب و هیزم برای خانواده در روز طی می‌کنند و یا به ‌علت جا‌به‌جایی‌ها یا فقری که پس از بروز بلایای طبیعی متحمل آن می‌شوند، بسیار آسیب‌پذیر می‌شوند. از بین رفتن منبع درآمد و فقر (ناشی از آن) می‌تواند به‌واسطۀ بروز فشار اقتصادی، عامل افزایش خشونت در منزل شود؛ ضمن اینکه ختنۀ زنان و دختران ازدواج دختران در دوران کودکی نیز ادامه پیدا می‌کند.

یونسکو به طرق مختلف به دنبال تقویت راه‌های افزایش مقاومت در شرایط تغییر اقلیم بوده و در این راستا رویکردی جنسیت‌محور را اتخاذ کرده است. یونسکو بر این باور است که زنان و دختران کلید رویارویی با مشکل تغییر اقلیم بوده و به‌ویژه در مسائل مربوط به مدیریت آب و آمادگی برای مقابله با خطر بلایای طبیعی نقش کلیدی داشته و در این راستای ترویج این ایده از برنامه‌های متنوع و همکاری‌های بین‌المللی استفاده می‌کند.

ما همه به تأثیر منفی انتشار گازهای گلخانه‌ای بر کرۀ زمین واقف هستیم. به علاوه، باید نسبت به تأثیرگذاری تغییراقلیم بر زندگی زنان و دختران در سراسر جهان نیز آگاه شویم. در زمانی که منتظر الزامی شدن اجرای توافق‌نامۀ پاریس و در حال آماده شدن برای برگزاری نشست موفقیت‌آمیز COP22 در مراکش هستیم نباید نیمی از جمعیت (کرۀ زمین) و توان بسیار بالای آنان را به دست فراموشی بسپاریم. در حل مشکلات تغییر اقلیم، نباید نقش زنان را نادیده بگیریم.

ایرینا بوکووا

مترجم: مهرناز پیروزنیک
کمیسیون ملّی یونسکو – ایران