Photo: Flynt/Bigstock.com

موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل خانه امن

پرسشگر: خانم ۳۵ ساله‌ای هستم. سه برادر دارم که یکی از من کوچک‌تر و دو تن بزرگ‌تر هستند. پس از فوت پدرم برادر بزرگترم به بهانه اینکه مدت اجاره نامه‌اش به پایان رسیده و وضعیت مالی مساعدی ندارد به خانه پدری اسباب‌کشی کرد. مادرم هم که در آن خانه زندگی می‌کرد نتوانست با آمدن برادرم به خانه پدری مخالفت کند. ما هم به خاطر مادرمان قصد فروش خانه و تقسیم ماترک را نداشتیم. در ابتدا همه ما به دلیل اینکه مادرم هم در آن خانه زندگی می‌کرد مخالفتی با زندگی برادرم در خانه پدری نداشتیم اما پس از چند ماه متوجه شدیم که همسر برادرم با مادرم اختلاف پیدا کرده به طوری که مادرم را مورد اذیت و آزار قرار می‌داده است. به همین دلیل در ‌‌نهایت مادرم به خانه برادر دیگرم رفت. پس از این اتفاق من به همراه دو برادرم تصمیم بر فروش خانه و تقسیم میراث گرفتیم. این مساله را به برادر بزرگترمان گفتیم اما او قبول نکرد. برادرم می‌گوید من فرزند بزرگ هستم و خانه برای من است و سهم شما را بعدا می‌دهم. اما ما قصد داریم خانه را بفروشیم و از سهم خودمان برای مادرمان خانه‌ای تهیه کنیم. می‌خواستم در این مورد از شما راهنمایی بخواهم. آیا برادرم این حق را دارد که مانع فروش خانه شود؟ چگونه باید برای تقسیم میراث اقدام کنیم؟

وکیل خانه امن: متاسفانه این مشکل در ایران شایع است. اولا لازم است بدانید که پس از فوت یک فرد، میراث متوفی بر اساس وصیت او و مقررات مربوط به ارث تقسیم می‌شود. اگر وصیتی وجود نداشته باشد، ماترک بر اساس قوانین مربوط به ارث تقسیم شده و هیچ شخصی نمی‌تواند مانع از اعمال این مقررات شود. بنابراین در مورد موضوع شما، اگر جد پدری یعنی پدربزرگ و مادربزرگ پدرتان در قید حیات نباشند، وراث پدرتان عبارت است از شما و سه برادرتان و مادرتان. یعنی همه این اشخاص از ماترک ارث می‌برند و هیچ یک از ورثه نمی‌تواند مانع تقسیم ارث شود. بنابراین این اقدام برادر شما خلاف قانون است. اما قبل از پاسخ به سوال‌تان باید بپرسم که آیا گواهی انحصار وراثت را تهیه کرده‌اید؟ چون بدون داشتن این گواهی نمی‌توانید اقدام قضایی کنید؟ و آیا اقدام به تقسیم ترکه نموده‌اید؟

پرسشگر: بله. از طریق شورای حل اختلاف برگه گواهی انحصار وراثت را تهیه کرده‌ایم. اما تقسیم ترکه انجام نشده است.

وکیل خانه امن: اگر برادر شما به هیچ وجه راضی به تقسیم ماترک نیست تنها راه باقی‌مانده اقدام از طریق دادگاه است. شما باید به دادگاه آخرین محل اقامت پدرتان مراجعه و دادخواست تقسیم ترکه و مطالبه سهم‌الارث را به دادگاه ارائه کنید. دقت داشته باشید که گواهی انحصار وراثت را پیوست دادخواست کنید. همچنین دقت کنید که در دادخواست لازم است نام تمامی وراث ذکر شود. شما با تنظیم دادخواست، با معرفی ماترک پدرتان از دادگاه می‌خواهید که ترکه را تقسیم و سهم‌الارث هر یک از وراث را تعیین کند. با توجه به اینکه ماترک پدر شما یک خانه است، به احتمال بسیار این خانه قابل افراز یا تقسیم نیست بنابراین لازم است به اداره ثبت املاک مراجعه و گواهی عدم قابلیت افراز را دریافت کنید. سپس دادگاه با صدور رای اقدام به تقسیم ترکه می‌کند. اگر مابین ورثه توافقی بر اینکه چگونه سهم‌الارث هر یک از ورثه به مالکیت ورثه در آید حاصل شود بر اساس آن توافق عمل شده در غیر این صورت دادگاه از طریق فروش ملک اقدام به دادن سهم‌الارث هر یک از وراث خواهد کرد.

پرسشگر: اگر برادرم در ‌‌نهایت خانه را تخلیه نکند چه؟

وکیل خانه امن: اگر خانه از طریق دادگاه به فروش برسد. به هر حال برادرتان مجبور به تخلیه است. اگر این کار را انجام ندهد مالک ملک می‌تواند اجبار به تخلیه را از دادگاه بخواهد. همچنین لازم است بدانید می‌توانید اجرت‌المثل استفاده از خانه را نیز از دادگاه بخواهید. یعنی چون شما هم در آن خانه سهیم هستید و برادرتان از سهم شما استفاده کرده، لازم استاجرت‌المثل این استفاده را بپردازد.

پرسشگر: برادرم مدعی است که در مدت حیات پدرم به او کمک مالی کرده است. در حالی که ما خبر نداریم و مادرم نیز این موضوع را انکار می‌کند. آیا برادرم می‌تواند در دادگاه بگوید که من کمک مالی کردم و از ما پولی بگیرد؟

وکیل خانه امن: برادرتان باید این ادعا را ثابت کند. اگر توانست ثابت کند، مبلغ اثبات‌شده جزء دیون پدر شما محسوب شده و قبل از تقسیم ماترک این مبلغ از ماترک وی برداشت و به برادرتان داده می‌شود. در صورتی که نتواند اثبات کند این ادعا به جایی نخواهد رسید.

عکس: Africa Renewal

نوشته : الیزابت کوهر

۵ نوامبر ۲۰۱۴

ترجمه :  فرخ نیک‌مرام

بیمباتا نیامی، یک بانوی توانمند و خوش گفتار از بورکینافاسو در آفریقای غربی، در دسامبر سال ۲۰۱۲ ناگهان تمام زندگی خود  را از دست داد و ناچار شد آن را از صفر دوباره بسازد. پس از مرگ شوهرش بر اثر بیماری کبدی، زمانی که  بیمباتا در حال مراقبت از وی بود، خانواده شوهرش تمامی پس‌انداز او را تخلیه کردند.

خانواده شوهر به او گفتند که او نمی‌تواند در «خانه شوهر» زندگی کند. این زن ۳۵ ساله که مادر سه کودک است با ناراحتی می‌گوید: «به من گفتند که هیچ چیز را نمی‌توانم نگه دارم.»

تنها چند هفته بعد، نیامی که اهل ددوگو در غرب بورکینافاسو است و زبان مادری او جولاست، تماسی تلفنی از یک زن در توگو دریافت کرد که می‌گفت از شوهر فقیدش باردار است. او به آن زن نیز گفت که همسرش مرده است.

بدون مسکن، پول یا وسیله حمل و نقل، نیامی وحشت کرد که چگونه از سه کودکش نگهداری کند. هیچ کس پیشنهاد نکرد که از نظر مالی به او کمک کرده یا از کودکانش نگهداری کند تا او بتواند یک کار تمام وقت برای خودش پیدا کند. او می‌گوید: «من از خودم پرسیدم که چه می‌توانم بکنم؟»

ضربه دو جانبه از دست دادن شوهر و دارایی که او تجربه کرد مدام در بورکینافاسو و در آفریقای شمالی و غربی اتفاق می‌افتد. مطالعه ای از امبر پیترمن در سال ۲۰۱۱ برای «موسسه بین المللی تحقیقات در مورد سیاست‌های مربوط به خوراک» نشان داد که نیمی از این زنان در شمال و غرب آفریقا پس از مرگ شوهر هیچ چیز دریافت نمی‌کنند. این گزارش که تبعیض جنسی در گرفتن ارث را «مشکلی به وضوح جنسیتی» معرفی می‌کند، نشان می دهد که بیشتر اوقات، تمامی دارایی‌های مرد متوفی به خانواده‌ای که در آن به دنیا آمده است می‌رسد.

چنین تبعیض تثبیت شده‌ای ریشه در رفتارهای قانونی و فرهنگی دارد. مطالعات ماری انتوانت سوسو از دانشگاه دنور در سال ۲۰۰۲ بر نیجریه، سواحل عاج و غنا به این نتیجه رسید که زنان، که زیر دست مردان هستند، معمولا توان نگهداری زمین‌های شوهر خود را، حتی به صورت قانونی ندارند. این یعنی که آنان نمی‌توانند از کشاورزی سودی ببرند یا زمین را بفروشند. این واقعیت، زنان را در برابر مردان به صورت مداوم در موضع ضعف قرار می‌دهد.

فرهنگ بالاتر از قانون است

به گفته سوسو حتی زمانی که قانونی برای حفاظت از حقوق زن وجود داشته باشد، نقش‌های جنسی فرهنگی و مردسالاری در بیشتر کشورهای آفریقای غربی بر آن غلبه می‌کند.

بیلامپوا نومو تیامبیانو، استاد دانشگاه اوگادوگو و یکی از نویسندگان مطالعه «طبقه بندی خانواده» در سال ۲۰۱۲ در ایمیلی نوشت: «در بورکینا فاسو در واقع قانونی برای حمایت از زنان بیوه وجود دارد، ولی چون ازدواج به ثبت نرسیده، یا زن به اندازه کافی قدرت اجتماعی ندارد یا با کارکرد قانون آشنا نیست، آن قانون به مورد اجرا در نمی‌آید.»

در گزارش ۲۰۱۲ نومو که در مجله «مطالعات کانادا در مورد جمعیت» انتشار یافت، آمده است که با این وجود همچنان در بورکینافاسو هیچ «نظام حمایت اجتماعی» برای زنان وجود ندارد. این تحقیق نشان می‌داد که نوشتن وصیت‌نامه در آن کشور رایج نیست. به جای آن، خانواده اول شوهر این قدرت اجتماعی را دارند که پس از مرگ وی، تمامی دارایی او را مالک شوند و هیچ چیزی برای زنی که همچنان زنده است باقی نگذارند.

بر اساس این گزارش، ۸۰ درصد از زنان بورکینافاسو به کمک اقوام، به خصوص فرزندانشان، برای ادامه زندگی نیازمند هستند. با این وجود زنان جوانی که بچه دارند، مانند نیامی، ناچارند به تنهایی برای خود و کودکانشان زندگی را بگردانند. این زنان پس از مرگ شوهرانشان، حتی نمی دانند چگونه باید از پول خود نگهداری کنند.

نیامی می‌گوید: «هیچ کس نمی‌داند که باید با که حرف بزند.»

ریچل اسنو، استاد دانشگاه میشیگان که برای توانمدسازی زنان در سازمان ملل کار می‌کند می‌گوید که در غرب آفریقا با توجه به تفاوت های قومی، حقوق زنان می‌تواند کم و زیاد شود، ولی به طور کلی زنان در آن منطقه مورد سرکوب قرار دارند.

او می‌گوید: «شرایط زنان در بورکینافاسو بسیار بد است. زنان منابع مستقلی ندارند و تمامی پول را مردان نگهداری می کنند.»

اسنو بر این باور است که بیشترین فشار را، زنان در مناطق فرانسه زبان منطقه که دارای قبیله‌ها و گروه‌های قومی مختلف هستند، تحمل می کنند. او اضافه می‌کند: «بدرفتاری برای زنان و کودکانشان می‌تواند ویران کننده باشد. آمار و اطلاعات در مورد این زنان، کودکانشان و تاثیر نابرابری جنسیتی بسیار اندک است چرا که مطالعه کافی در این منطقه فقیر انجام نگرفته است.

به گفته اسنو، ۷۵ مایل در شرق بورکینافاسو، نیجریه با وجود مشکلاتش با تقسیم زمین، در مسیر برابری جنسیتی پیشرفت‌های بسیار خوبی داشته است. در سال ۲۰۱۳ مجله «گزارش آفریقا» نوشت که این کشور دارای قوانین ارث و قانون اساسی است که از زنان محافظت می کند. با این وجود همچنان زنانی وجود دارند که به حکم فرهنگ تمامی دارایی خود را به خانواده شوهر می‌بخشند.

پیدا کردن راهی رو به جلو

امروزه، برای در آوردن نان شب، نیامی خانه اروپاییان ثروتمند را تمیز می کند؛ کاری که در بورکینافاسو باب است. مراقبت از کودکان هم با توجه به این که دو تن از کودکانش به مدرسه می‌روند و کوچک ترین کودک را نیز یا با خود به سر کار می‌برد یا به خواهرش می‌سپارد، مشکل بزرگی نیست.

برای کسب بیشتر، نیامی پارسال کار دومی نیز گرفت. این کسب و کار یک نفره در خانه انجام می‌شود. او نان، کلوچه، آب میوه و توفوهایی را که در زمان آزادش در بعد از ظهر آماده می‌کند به مردم می‌فروشد.

نیامی در مورد دو کارش و نقشش به عنوان یک مادر مجرد می‌گوید: «این کار زیادی نیست».

اما همچنان نیامی که به گفته مشتریانش خاکی و تودار است از کسی کمک نمی‌گیرد. او داستان گذشته سخت خود و موانع بر سر راهش را با افراد زیادی در میان نگذاشته است.

راشدا ساویر، یکی از حامیان و مشتریان او که تا مدتی پس از شناختن او از داستان زندگیش خبر نداشت می‌گوید: «من گاهی به او اس ام اس می‌زدم و او جواب نمی‌داد». راشدا که بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ در برنامه توانمندسازی دختران «سپاه صلح» فعالیت داوطلبانه داشت و سپس سازمان «وانپات» (یک قابلمه) را برای جمع آوری پول برای کمک به زنان بورکینافاسوای تاسیس کرد. او می‌گوید، بعد از یک سال که نیامی را می‌شناخت از او پرسید که چرا جواب اس ام اس‌هایش را نمی‌دهد و او آن موقع داستانش را برای راشدا تعریف کرده بود.

نیامی سواد خواندن ندارد؛ ولی ساویر می‌گوید که او از ابتدا اراده کرده بود که خانواده خود را اداره کرده، به زنان بیوه دیگر نیز کمک برساند. در چارچوب برنامه «وانپات» نیامی سویا و توفو به همسایگانش اهدا می‌کند تا آنان بتوانند شکم کودکان خود را سیر نگه دارند. او گاها سایر زنان بیوه را هم استخدام می‌کند که در کار به او کمک کنند.

با این که تلاش مداوم یکی از بخش‌های زندگانی زنانی مانند نیامی است، دست کم خبر خوبی برای او و سایرین در شرایط او وجود دارد. مطالعه‌ای بر روی ترکیب خانواده در سال ۲۰۱۲ نشان می‌دهد که در پنج ساله اخیر تاثیرات منفی بیوه شدن در این کشور «به صورت چشمگیر» کاهش پیدا کرده است. خانم اسنو می‌گوید که تحصیلات در توانمند سازی و بازتوانمندسازی زنان نقش عمده‌ای را ایفا کرده است. او می‌گوید: «وقتی با سواد هستند، اعتماد به نفسشان زیادتر می‌شود و می‌توانند به شکل بهتری [برای خود و کودکانشان] با دیگران ارتباط برقرار کنند.

هم اکنون نیامی در حال تلاش است که کار آشپزی‌اش را به سطحی بالاتر از ۱۰ نفر مشتری فعلی گسترش دهد. از این ماه هم او به کلاس‌های شبانه می‌رود تا بتواند خواندن و نوشتن بیاموزد و مدرک ابتدایی را بگیرد. آینده اگرچه آسان به نظر نمی‌آید، سرشار از امید است.

  منبع: women media center