Photo: SimpleFoto/depositphotos.com

موسی برزین، وکیل خانه امن

سوال:

سلام!

من و شوهرم در دبی زندگی می‌کنیم و صاحب یک دختر دو ساله هستیم. شوهر من کار نمی‌کند و من تمام خرج خانه را می‌دهم. با این وجود خیلی هم طلبکار است: وقتی خانواده‌اش می‌آیند من باید کارم را تعطیل کنم و برای آنها آشپزی کنم آخرش هم هزار حرف در می‌آورند که چرا حجاب نداری و از این حرف‌ها. بارها مرا کتک زده و فحش‌های خیلی رکیک به من داده است. یک بار هم به پلیس اینجا زنگ زدم آمدند اما مثل ایران گفتند دعوای خانوادگی است و رفتند.

من در یک آرایشگاه زنانه خاصی کار می‌کنم و شوهرم تهمت‌های بدی به من می‌زند. من تصمیم گرفته‌ام به ایران برگردم اما شوهرم می‌گوید اجازه نمی‌دهم جایی بروی. تصمیم دارم بروم ایران و از ایشان طلاق بگیرم و دخترم را هم می‌خواهم ببرم اما نمی‌دانم می‌توانم دخترم را از اینجا خارج کنم یا نه؟ سوال من این است که اگر شوهرم اینجا کاری کند که من نتوانم دخترم را به ایران برگردانم چه کار باید بکنم؟

جواب:

سلام خانم محترم!

خدمتتان عرض شود که برای خروج دختر از ایران اجازه ولی قهری او لازم است اما در مورد ورود به کشور چنین مساله‌ای مطرح نیست. بنابراین مشکل قانونی‌ای در راه ورود به ایران چه در مورد خودتان و چه در مورد دخترتان وجود ندارد اما اگر در دبی قانون به نحوی باشد که اجازه خروج فرزند بدون اذن پدر را ندهد، در این صورت شما باید یا در دبی اقدام به طرح دعوا کنید یا اینکه به ایران بازگردید و تقاضای صدور دستور موقت کرده و سپس این دستور را به محاکم دبی برده و در آنجا اجازه خروج دخترتان را از امارات متحده عربی بگیرید. بنابراین ابتدا لازم است با یک وکیل در دبی صحبت کنید.

اما راه دوم که توضیح داده شد کمی‌ دشوار است. اگر قانون در دبی طوری باشد که اجازه خروج دخترتان را بدون اذن پدرش ندهد، سعی کنید با شوهرتان توافق کنید. اگر هیچ راه دیگری نبود در نهایت از طریق دادگاه‌های ایران اقدام کنید.

بیشتر بخوانید:

آزمایش نشان داد که این بچه من نیست

برای جدایی از شوهر بد رفتار و ناسازگار چه باید کرد؟

بعد از بارداری تازه فهمیدم ازدواج ثبت نشده

سوال:

اگر بروم ایران و بخواهم تقاضای طلاق و حضانت و مهریه بدهم باید به کجا مراجعه کنم؟ حالا که شوهرم در دبی خواهد بود دادگاه رای به نفع من صادر می‌کند؟

جواب:

مطابق ماده ۱۴ قانون حمایت از خانواده، «هر گاه یکی از زوجین مقیم خارج از کشور باشد، دادگاه محل اقامت طرفی که در ایران اقامت دارد برای رسیدگی صالح است. اگر زوجین مقیم خارج از کشور باشند ولی یکی از آنان در ایران سکونت موقت داشته باشد، دادگاه محل سکونت فرد ساکن در ایران و اگر هر دو در ایران سکونت موقت داشته باشند، دادگاه محل سکونت موقت زوجه برای رسیدگی صالح است. هر گاه هیچ ‌ یک از زوجین در ایران سکونت نداشته باشند، دادگاه شهرستان تهران صلاحیت رسیدگی را دارد، مگر آنکه زوجین برای اقامه دعوی در محل دیگر توافق کنند.»

بر اساس این ماده شما می‌توانید وقتی به ایران رفتید و در آنجا اقامت گزیدید، نسبت به طلاق و حضانت و مهریه اقدام کنید. اگر در آن زمان شوهرتان همچنان در دبی اقامت داشته باشد احضاریه‌ها به نشانی ایشان خواهد رفت و اگر ایشان در جلسات دادرسی شرکت نکرده یا لایحه دفاع ارسال نکند، دادگاه به صورت غیابی رای صادر خواهد کرد. یعنی نبود شوهرتان دلیلی برای اینکه رای به ضررتان صادر شود نخواهد بود اما این امر روند رسیدگی به پرونده را کمی‌ کند خواهد کرد.

سوال:

الان که ما در دبی زندگی می‌کنیم اگر من بخواهم همین جا اقدام به طلاق و گرفتن حضانت کنم آیا امکان دارد؟

جواب: 

این امکان وجود دارد اما دادگاه‌های دبی بر اساس قوانین ایران رای خواهند داد. اما در برخی مسائل جزیی کشورهای مختلف رویه‌های جداگانه‌ای دارند. اگر در دبی اقدام به طلاق کنید باید حکم دادگاه دبی را به ایران برده و در آنجا تایید و تنفیذش کنید. این کار مستلزم طرح دعوی است. اگر در دبی متقاضی طلاق شما باشید و دادگاه آنجا حکم به طلاق بدهد، احتمال اینکه دادگاه‌های ایران آن را بپذیرند بسیار بسیار کم است. بنابراین پیشنهاد می‌شود اگر هم می‌خواهید در دبی طلاق بگیرید به صورت توافقی این کار را انجام دهید.

عضو کانال تلگرام خانه امن بشوید.

سوال:

اگر در ایران به دادگاه بروم آیا دادگاه حضانت بچه را به من می‌دهد؟ آیا می‌توانم با شوهرم توافق کنم که در مقابل مهریه حضانت را به من بدهد؟

جواب:

بر اساس قوانین ایران حضانت طفل تا هفت سالگی بر عهده مادر و پس از آن با پدر است مگر اینکه مادر قبول نکند که در این حال دادگاه بر اساس مصلحت طفل تصمیم‌گیری می‌کند. از طرف دیگر دختران در سن ۹ سالگی از سن حضانت خارج می‌شوند و خود می‌توانند در مورد اینکه می‌خواهند با چه کسی زندگی کنند تصمیم‌ بگیرند. بنابراین به نظر نمی‌رسد نیازی باشد توافقی در مورد حضانت بچه کنید و در مقابل آن چیزی ببخشید چون بعد از هفت سالگی دخترتان اگر پدرش همچنان در خارج باشد دادگاه حضانت را باز به شما خواهد داد و اگر در ایران هم باشد به هر حال دخترتان بعد از ۹ سالگی می‌تواند بگوید که می‌خواهد با شما زندگی کند.

در مورد توافقی که فرمودید عرض شود که چنین توافقی درست به نظر نمی‌رسد، چون حضانت تکلیف والدین است و حتی قانونگذار استنکاف از آن را جرم‌انگاری کرده است و بنابراین زن و شوهر نسبت به آن نمی‌توانند توافق کنند. به عبارتی حضانت از قواعد آمره است و اراده طرفین نمی‌تواند آن را مخدوش کند.

Photo: SIphotography/depositphotos.com

موسی برزین، وکیل خانه امن

سوال:

سلام!

من خانمی‌ هستم ۳۸ ساله و صاحب یک فرزند دختر و یک پسر. من سه سال قبل به دلیل بدرفتاری‌های شوهرم از ایشان طلاق توافقی گرفتم و دادگاه حضانت بچه‌ها را هم به من داد. یعنی خودش هم نمی‌خواست چون با یک خانمی‌ دوست شده بود و قرار بود با ایشان ازدواج کند که این کار را هم بعد از جدایی ما انجام داد.

او در دوران زوجیت ما خیلی من را اذیت کرد؛ از بددهنی گرفته تا ضرب و جرح. هیچ پایبندی‌ و تعهدی هم به زندگی نداشت و مرتبا در حال خوشگذرانی بود و کار هم نمی‌کرد چون از پدرش ارث بزرگی به او رسیده بود و آن را گذاشته بود بانک، سودش را می‌گرفت و یک مغازه هم بود که داده بود اجاره و اجاره‌اش را می‌گرفت.

بعد گذشت دو سه سال از زندگی ما اما او شروع کرد با خانم‌ها رابطه برقرار کردن و این خیلی من را اذیت می‌کرد. آخرش هم با یکی از این خانم‌ها قرار ازدواج گذاشت و من هم جدا شدم. الان مشکل این است که علی‌رغم اینکه توانایی مالی دارد، هزینه بچه‌ها را پرداخت نمی‌کند. من هم در شهرستان هستم و یک خانه کرایه کرده‌ام و نمی‌توانم هزینه‌ها را به تنهایی تامین کنم. حالا سوال من این است که چه باید بکنم تا این آقا را مجبور کنم هزینه بچه‌ها را بدهد؟

بیشتر بخوانید:

دعوای زن و شوهری: چگونه باید به خشونت‌دیده کمک کرد؟

برای جدایی از شوهر بد رفتار و ناسازگار چه باید کرد؟

چگونه طلاق مادرم را بگیرم، وقتی پدرم او را کتک می‌زند و با او بدرفتاری می‌کند؟

جواب:

سلام خانم محترم!

شما هم می‌توانید شکایت کیفری کنید و هم می‌توانید با مراجعه به دادگاه حقوقی، نفقه فرزندانتان را مطالبه کنید. با توجه به اینکه حتما در حکم دادگاه حضانت بچه‌ها بر عهده شما گذاشته شده است و پدرشان که مسئول پرداخت نفقه بوده این کار را انجام نداده است، شما می‌توانید با مراجعه به دادسرا شکایت کیفری کنید.

بر طبق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده، «هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع کند، به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌‌‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت، در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می‌‌‌شود.»

در کنار این اقدام می‌توانید به دادگاهی که حکم طلاق را صادر کرده است نیز مراجعه کرده و تقاضای صدور دستور اجراییه کنید.

بر اساس نظریه مشورتی شماره ۶۰۳/۹۳/۷ مورخ ۱۸ خرداد ۹۳، اداره حقوقی قوه قضاییه، «پس از صدور گواهی عدم امکان سازش بر اساس توافق زوجین و جاری شدن صیغه طلاق فیمابین آن‌ها، در صورتی که یکی از طرفین از انجام توافقات مندرج در گواهی مورد نظر خودداری کند، طرف ذی نفع می‌تواند تقاضای صدور اجراییه به منظور اجرای تعهدات مالی (مانند مهریه) یا غیرمالی (مثل حضانت) را وفق مفاد گواهی عدم امکان سازش از دادگاه صادرکننده آن، بنماید ….»

بنابراین احتیاجی نیست شما دادخواست مجزایی مطرح کنید. پس از صدور اجراییه پدر فرزندانتان ملزم به پرداخت نفقه می‌شود و اگر پرداخت نکند امکان توقیف اموالش وجود دارد.

به کانال تلگرام خانه امن بپیوندید.

سوال:

من الان در شهرستان هستم و خیلی سخت است که به تهران بروم برای پیگیری. آیا این امکان وجود دارد که در شهرستان خودمان این کار را بکنم؟

جواب:

در مورد شکایت کیفری شما نمی‌توانید در محل سکونتتان شکایت کنید و باید به محل وقوع جرم یعنی تهران بروید اما در مورد الزام به پرداخت نفقه این امکان وجود دارد.

بر طبق ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده، «در دعاوی و امور خانوادگی مربوط به زوجین، زوجه می‌تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا محل سکونت خود اقامه دعوی کند ….»

سوال:

دختر من الان هفت سال دارد و پسرم ۹ ساله است. می‌خواستم بدانم اگر پدر بچه‌ها بعدا به هر دلیلی بخواهد حضانت فرزندان را بگیرد، می‌تواند این کار را بکند یا نه؟

جواب:

حضانت تا سن هفت سالگی با مادر است و بعد از آن در صورت پیش آمدن اختلاف، دادگاه مسئول حضانت را تعیین می‌کند. اما باید توجه کنید که کودکان بعد از رسیدن به سن بلوغ شرعی از سن حضانت خارج شده و خودشان می‌توانند تصمیم بگیرند که با چه کسی می‌خواهند زندگی کنند. یعنی دخترتان در سن ۹ سالگی اگر بگوید می‌خواهد با شما زندگی کند دیگر پدرش نمی‌تواند او را با خود نگه دارد. در مورد فرزند پسرتان اما اگر توافقی در مورد حضانت داشته‌اید و شما مشکل خاصی نداشته باشید که عدم صلاحیتتان اثبات شود، مطابق توافق عمل خواهد شد. اگر در زمینه حضانت توافق نداشته‌اید، پدر می‌تواند درخواست گرفتن حضانت فرزند را بکند در این صورت اگر شما مخالف باشید، دادگاه مساله را بررسی کرده و تشخیص می‌دهد حضانت فرزند با چه کسی باید باشد.

سوال:

سوال دیگرم این است که بعد از جدایی ما پدر بچه‌ها اصلا توجه و محبتی به فرزندانش ندارد و این امر باعث بروز ناراحتی‌های روانی برای بچه‌ها شده است. وقتی در مدرسه معلم‌ها یا مسئولان می‌پرسند که پدرتان کجاست و چرا نمی‌آید مدرسه، بچه‌ها تا چند روز افسرده می‌شوند. مرتبا هم عکس خودش با خانمش را می‌گذارد در تلگرام و اینستاگرام و بعضی وقت‌ها بچه‌ها می‌بینند و ناراحت می‌شوند. می‌خواهم بدانم آیا از این جهت امکان شکایت وجود دارد؟

جواب:

در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، شکنجه روحی یا بی‌توجهی عمدی به سلامت روانی و جسمی‌ جرم‌انگاری شده است. بر اساس ماده چهار این قانون، «هر گونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی‌ و روحی کودکان و نادیده‌ گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی‌ و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و‌مرتکب به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس یا تا ۱۰ میلیون ریال جزای‌ نقدی محکوم می‌گردد.»

اما به نظر نمی‌رسد رفتاری که پدر فرزندان شما دارد شامل این قانون شود زیرا قضات در اجرای این قانون بسیار سخت‌گیر هستند. گرچه به هر حال شما می‌توانید به دلیل بی‌توجهی و وارد آمدن ضربات روحی به فرزندانتان در دادسرا  از ایشان شکایت کنید.

Photo: deposit123/depositphotos.com

ماهرخ غلامحسین‌پور

–         به درد اعتیادش خو کرده بودم اما این اواخر یک زخم تازه مهمان خانه کوچک ما شده بود. هنر کرده بود و این بار عاشق زن دیگری شده بود. اصرار می‌کرد جدا بشویم، اما من به خاطر دخترک سه ساله‌ام مقاومت می‌کردم.

چند ماهی وانمود کرد که از اصرار و ابرامش برای جدایی گذشته. من هم با اینکه هیچ تلاشی برای زندگیمان نمی‌کرد، همین قدر که از جدایی نمی‌گفت راضی بودم. بعد نقشه سفر به مشهد را ریخت. گفت برویم زیارت قلبمان آرام بگیرد و رفتیم. روز سوم بود که بیدار شدم و دیدم علی و دخترم نیستند. گفتم لابد بی‌خوابی به سرشان زده رفته‌اند قدمی‌ بزنند با هم اما آمدنشان به دراز کشید. دلشوره عجیبی داشتم و یک جا آرام نمی‌گرفتم. چند ساعت بعد علی را از پشت شیشه مسافرخانه دیدم که دارد عرض خیابان را به تنهایی عبور می‌کند. انگار کسی دلم را از ریشه چلاند. پس دخترم کو؟ علی به محض اینکه وارد اتاق شد گفت دیگر بهانه‌ای برای جدایی نداری. دخترت را بردم وسط حرم رهایش کردم.

مویه‌کنان تاکسی گرفتم به سمت حرم. به همه التماس می‌کردم و عکس دخترم را نشان می‌دادم. همه مردم دورم جمع شده بودند. یک نفر گفت برو به قسمت گمشدگان. شاید کسی دیده برده آنجا تحویل داده. رفتم آنجا دیدم سمیه آنجا روی نیمکت دفتر خوابیده . بس که گریه کرده بود صورتش ورم کرده بود. برش گرداندم هتل. سمیه از پدرش می‌ترسید. بقیه روزهای سفر پشت سرم پنهان می‌شد. ما جدا شدیم اما دختر ۱۳ساله‌ام مدام کابوس می‌بیند و خاطره آن روز حرم هرگز رهایش نمی‌کند.

چرا برخی فعالان حقوق کودک معتقدند کودک بد سرپرست به مراتب شرایط دردناک‌تری دارد تا کودک بی‌سرپرست؟ حتی در همین باب چند سال پیش پویشی با عنوان «بد سرپرست، تنهاتر است» با همدلی جمعیت‌های حامی‌ حقوق کودکان شکل گرفت و با اینکه کماکان در طول این چند سال این پویش نتوانسته به عنوان یک نهاد خیریه به ثبت رسمی‌ برسد، اما تلاش بسیاری برای تصویب لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان انجام داده است.

بیشتر بخوانید:

معضل نوار بهداشتی و به خطر افتادن سلامت زنان فرودست

آیا لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان می‌تواند مانع آزارگری والدین شود؟

زندگی‌‌هایی که پای منقل آن‌ها به باد می‌رود

خانه امن از کتایون نخعی که مددکار اجتماعی است و در دادگستری یکی از شهرستان‌های خوزستان برای کمک به کودکان و نوجوانان بزهکار استخدام شده، می‌پرسد چرا می‌گویند کودک بد سرپرست وضعیت وخیم‌تری دارد؟

او با لبخندی تلخ جواب می‌دهد: «من هم بعد از ۱۱سال تجربه کار با این کودکان معتقدم کودک بدسرپرست و دارای والد آزارگر، تنهاتر از کودک یتیم آواره خیابان‌هاست. کودک آواره و بی‌سرپرست حداقل می‌تواند توجه سازمان‌های مردم نهاد را جلب کند. اما کودکی که ظاهرا همه چیز دارد، خانه دارد، کاشانه دارد، پدر و والد و خانواده دارد، جایی برای دلسوزی یا حساسیت باقی نمی‌گذارد. هر روزه شاهدم که کودکان یتیم و بی‌سرپرست اندک دلسوزی افکار جمعی را در این وانفسای ویرانی جامعه به خودشان جلب می‌کنند. هر کسی می‌آید می‌گوید نذر کرده مثلا هزینه دو کودک یتیم را تامین کند. گوشه ناچیزی از کمک‌های دولتی به کودکان بی‌سرپرست و یتیم اختصاص پیدا می‌کند یا سازمانهای مردم نهاد در این باب تلاش می‌کنند دست یاری به سوی کودکان بی‌سرپرست دراز کنند، اما هیچ‌کس کودک بد سرپرست را نمی‌بیند. بد سرپرست تنهاتر است چون گرچه ظاهرا دست مهربان والد و سقفی ایمن بر سر دارد، اما هیهات که آزارگر همان کودک بی‌دفاع، زیر همان سقف ایمن و در پوشش مهر مادری یا حمایت پدری به آزار کودک مشغول است؛ کودکی که اساسا صدا و حنجره و توانی برای اظهار کمک ندارد و تنها پناه امنش همان آزاررسان ناپیدا و مغفول است. چندی پیش دادگاه مادری بود که دختر هفت ساله‌اش را عملا با قاشق کباب کرده بود. تمام تن دخترک از زخم‌های ناشی از سوختگی عفونت کرده بود، اما توی همان جلسه دادگاه دخترک چادر مادرش را گرفته بود و پشت سر او پنهان شده بود. تمام مدتی که دادگاه برگزار می‌شد من از واکنش‌ها و ترس کودک بی‌صدا گریه می‌کردم.»

سرگذشت معصومه

سرگذشت معصومه هم حکایت یکی از همان بد سرپرست‌هاست: «اولین بار که او را دیدم روی یکی از صندلی‌های قرمز درمانگاه سینا نشسته بود. چسب پشت دستش نشان می‌داد تازه از زیر سرم رها شده. چند کلمه‌ای که با او حرف زدم متوجه شدم در سن ۱۷سالگی آمده جنینش را سقط کند.

همان دیدار کوتاه اما منجر به ایجاد رابطه‌ای شد که تا امروز میان ما ادامه دارد. بعدها فهمیدم تنها دو سال داشته که مادرش در روستا به علت ابتلا به سرطان سینه درگذشته. هیچ‌کس آن روزها و در آن روستای دورافتاده نمی‌دانسته سرطان سینه از چه مقوله‌ای‌ست. زن جوان یک سال هم دوام نیاورده و بعد از مرگ مادر، پدر۲۵ ساله‌ معصومه او را انداخته ور دل خواهر خودش توی همان روستا و رفته دنبال زندگی‌اش.»

–         الان که فکرش را می‌کنم می‌توانم پدرم را ببخشم. چه راه چاره دیگری داشت یک مرد جوان ۲۵ ساله که سخت هم کار می‌کرد؟ عمه‌ام مرا تر و خشک می‌کرد و پدرم برای کار بنایی به آبادان می‌رفت و چند روزی یک بار به روستا می‌آمد تا مرا ببیند. کم کم که رفت وآمدهای پدرم کم شد شنیدم ازدواج کرده ومن حتی یک برادر دارم .نمی‌دانم چه شد که وسط گرفتاری‌های عمه بیوه‌ام که شوهرش به علت سانحه در محل کار و فرو رفتن پایش در حوضچه اسید درگذشته بود و دو پسرش که از من بزرگ‌تر بودند، بالغ شدم.

ما را در تلگرام خانه امن دنبال کنید. 

علی، پسر عمه معصومه، فقط یک سال از او بزرگ‌تر بوده اما به شدت عصبی. او مدام مادرش را کتک می‌زده و یک بار را جوری او را زیر بار کتک گرفته که دو دندان جلویش شکسته:

–         روزگار سیاهی با علی داشتم. حکومت نظامی‌ حکم فرما بود. همگی ما حتی عمه که بزرگ ما بود از علی حساب می‌بردیم چون او کارگری می‌کرد و خرج ما را می‌داد. او گاهی شب‌ها که روی پشت‌بام می‌خوابیدیم به من آزار می‌رساند. یک روز که عمه شاهد صدای قدم‌هایش و فرار بی‌محابایش بود با من حرف زد و گفت که راه چاره دیگری ندارم. بهتر از علی برایم سراغ ندارد و بهتر است با او ازدواج کنم. عمه می‌گفت ازدواج که کنید خلق و خویش بهتر می‌شود.

بد سرپرست تنهاتر است چون در انتظار معجزه می‌ماند. چون ایمان دارد که والدش او را از قلب جهنم به سرای عافیت می‌رساند. معصومه سال‌های سال یک ساک کوچک نیم‌دار با چند دست لباس کهنه و یک جفت دمپایی رنگ و رو رفته و عکس روزگار جوانی مادرش را پنهان کرده بوده توی گنجه کهنه عمه، به این امید که یک روز پدرش او را از آن خانه تاریک خواهد برد. پدرش اما هرگز برنمی‌گردد و او در نهایت یک روز به ازدواج ناخوشایند و ناخواسته با پسر عمه عصبی و خشونت‌گرش تن می‌دهد:

–         با اینکه پدر داشتم و شرایط اقتصادی پدرم به تدریج بهتر شده بود اما نه هرگز در طول این سال‌ها از من سراغی گرفت، نه اندک پولی برایم فرستاد، نه کاری کرد که بدانم به یادم بوده. یک بار هم نیامد تا مرا به خانه جدیدش ببرد و برادر و خواهرهایم را نشانم بدهد. من عملا برای هیچ‌کس وجود نداشتم و در نهایت ۱۴ سال و سه ماه بیشتر نداشتم که تن به ازدواج ناخواسته با پسر عمویم دادم. نگران تجاوز پنهانی او و از دست دادن باکرگی‌ام بودم و گفتم شاید این راه بهترین انتخاب باشد.

آن دختر ۹ساله

کتایون نخعی اما از سرگذشت تلخ دختر ۹ساله‌ای می‌گوید که هیچ‌کس در خانواده حاضر به پذیرش سرپرستی او نیست. دختر باهوش و زیبایی که به افسردگی و روان‌پریشی مبتلا شده است:

«مادر نیلوفر سه بار ازدواج کرده. نیلوفر حاصل ازدواج دوم اوست. پدر نیلوفر به جرم ماشین دزدی و قتل به زندان افتاده و به قصاص محکوم شده. مادر دخترک هم با توسل به همین موضوع از او طلاق می‌گیرد و با مغازه‌داری که همسر و سه فرزند بزرگ دارد ازدواج می‌کند. حالا اما دعوای آنها سر نیلوفر بالا گرفته و آن مرد با وجود تعهد روزهای اول، دیگر حاضر به نگهداری از دخترک نیست. حتی بارها او را کتک زده و نیمه شب از در خانه بیرون انداخته. دخترک ۹ساله بارها در دل تاریکی شب پشت در خانه مادرش به انتظار نشسته چون هیچ جا را نداشته که برود.»

نخعی اما از اینکه مادر نیلوفر هیچ دفاعی از او یا تلاشی برای تغییر شرایط دخترش نمی‌کند، شگفت‌زده و متعجب است: «مادر دخترک سالم و تندرست است. هر مادر طبیعی دیگری در چنین شرایطی قید این زندگی و ازدواج مشترک را به نفع فرزندش می‌زد. این زن می‌تواند از این مردک بی‌رحم جدا بشود و برود کار کند و از دخترش مراقبت کند، اما هیچ اصراری برای نگهداری از دخترک ندارد. دخترک افسرده و آشفته است. او در اوج بی‌پناهی مطلق بین اعضای دور ونزدیک خانواده دست به دست می‌شود. یک شب خانه این می‌خوابد یک شب خانه آن. هیچ‌کس او را نمی‌خواهد. حین جلسات مشاوره متوجه شده‌ام هوش و فراست و استعداد عجیبی دارد. گاهی می‌گویم ای کاش این همه باهوش نبود. حافظه‌اش مثل ساعت گرینویچ کار می‌کند. گاهی از خاطرات دو سالگی‌اش برای من تعریف می‌کند و صحنه‌هایی که نباید می‌دیده را به خاطر می‌آورد. هر بار که می‌رود من به قرص‌های آرام‌بخش متوسل می‌شوم و تا یک هفته روانم پریشان است تا باز برگردد. نمی‌دانم در نهایت سرنوشتش چه خواهد شد، اما نگران جانش هستم. نگران اینکه یک بار خدای نکرده به خاطر حل این مشکل، کلا صورت مساله را به کلی پاک کند.»

حسین اسدبیگی، رییس مرکز فوریت‌های اجتماعی سازمان بهزیستی کشور سال گذشته به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفته بود ۸۸ درصد کودک‌آزاری‌ها توسط والدین و خصوصا از جانب پدر انجام شده است.

در سال گذشته از مجموع کودک‌آزاری‌هایی که به مرکز فوریت‌های اجتماعی سازمان بهزیستی گزارش شده  بود، بیش از یک هزار و ۶۴۲ مورد توسط پدر، ۷۳۹ مورد توسط مادر، هشت مورد توسط خواهر و ۲۰ مورد توسط برادر انجام شده و از مجموع این موارد گزارش شده، تنها ۱۵ درصد توسط افراد غریبه انجام شده است.

فعالان حقوق کودک اما امیدوارند با اجرایی شدن لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، امکان ایجاد سقف ایمن‌تری برای کودکان بد سرپرست فراهم شود.

Photo: Sergey Nivens/www.shutterstock.com

موسی برزین، وکیل خانه امن

سوال:

سلام!

زنی ۳۶ ساله هستم. ۱۰ سال پیش با یکی از اقوام دورمان ازدواج کردم و به دلیل اینکه این آقا معتاد بود پس از سه سال زندگی مشترک جدا شدم. سه سال قبل با یک مردی آشنا شدم که ایشان هم از همسرش جدا شده بود. بعد از مدتی رفت و آمد تصمیم به ازدواج گرفتیم. ایشان دو پسر ۲۰ و ۱۷ ساله دارد و ۱۲ سال از من بزرگ‌تر است. پس از اینکه به خانه ایشان رفتم و چند ماهی گذشت متوجه شدم مشکل روانی دارد اما دیگر باردار شده بودم و الان یک دختر ۱۳ ماهه دارم.

او به زمین و زمان مشکوک است. دو پسرش خیلی خوب هستند و به من هم احترام می‌گذارند. قبل از ازدواج‌مان گفته بود که خانمش مشکل اخلاقی داشت و به همین دلیل طلاقش داده اما بعدها متوجه شدم اصلا این‌طور نبوده و خیلی هم زن پاکی بوده است اما این آقا آن‌قدر اذیتش کرده و کتکش زده و آخر سر هم از خانه بیرونش کرده است و بعد هم جدا شده‌اند. او حتی به پسرهایش هم اجازه نمی‌دهد با مادرشان رفت و آمد کنند. پسرهایش مخفیانه با مادرشان ملاقات می‌کنند و خیلی هم از پدرشان متنفرند. آن‌قدر بد خلق است که هیچ‌کس به خانه ما رفت و آمد ندارد و خانواده من هم دیگر به خانه ما نمی‌آیند. صبح می‌رود سر مغازه‌اش و بعد از ظهر می‌آید یک ساعتی در خانه می‌نشیند و بعد با رفیق‌هایش می‌رود این ور و آن ور. انتظارهای زیادی هم از من دارد. بیرون که می‌روم می گوید باید چادر سرت کنی. در خانه هم انتظار دارد همه چیز تمیز و مرتب باشد و ۲۴ ساعته انواع غذاها حاضر باشد. من الان دارم از سه بچه نگهداری می‌کنم و اصلا وقت نمی‌کنم یک دقیقه هم بنشینم. به من می‌گوید: «فکر کردی اینجا “خونه خاله” است؟ باید کار کنی.»

هر کاری می‌کنم آقا راضی نمی‌شود. با همه این مشکلات به خاطر دخترم و آبرویم تحمل می‌کردم اما دو هفته قبل من داشتم با پسر بزرگش در موبایل یک کلیپ نگاه می‌کردیم و می‌خندیدیم که یک‌دفعه از اتاق آمد بیرون و شروع کرد به کتک زدن پسرش.  در کمال بی‌شرمی به من اتهام زد که با پسرش رابطه دارم و من را هم با مشت و لگد زد و رفت بیرون. من هم دخترم را برداشتم آمدم خانه برادرم. می‌خواهم از این آقا شکایت کنم و طلاق بگیرم اما او مرتبا زنگ می‌زند که بچه را از تو می‌گیرم و طلاقت هم نمی‌دهم.

جواب:

سلام خانم محترم!

متاسفم از مشکل پیش آمده برای شما. مساله شکایت و طلاق دو امر جداگانه است. بر اساس قوانین ایران اگر کسی به دیگری یک عمل مجرمانه را نسبت دهد مجرم است. بر طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی، «هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحا نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا۷۴  ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد ….»

با توجه به اینکه رابطه نامشروع در قوانین ایران جرم‌انگاری شده است بنابراین شما می‌توانید به دادسرا رفته و به اتهام افترا از شوهرتان شکایت کنید. در مورد اثبات موضوع عرض شود که اگر پسر شوهرتان حاضر به شهادت باشد امکان اثبات وجود دارد. اگر ایشان از طریق اس‌ام‌اس یا پیام در تلگرام و امثالهم به شما گفته باشد که با پسرم رابطه داشته‌ای، حتما آنها را پرینت گرفته و ضمیمه شکواییه نمایید. توجه کنید که شما باید اثبات کنید که ایشان اتهام رابطه نامشروع را به شما نسبت داده است. اگر اثبات نشود و نتوانید هیچ مدرک و شاهدی ارائه دهید، شکایت‌تان به نتیجه نمی‌رسد.

بیشتر بخوانید:

خشونت خانگی زوج ایرانی در ترکیه

تقاضای طلاق و خودداری مادر از نگهداری کودک: راه‌حل قانونی چیست؟

ازدواج موقت با مادر و تجاوز به دختر نوجوان: به کجا و چه‌طور باید شکایت کرد؟

سوال:

من تصمیم قطعی بر طلاق دارم. چه کار باید بکنم که راحت طلاق بگیرم؟ با توجه به شناختی که از او دارم ممکن نیست راضی بشود که طلاق بدهد.

جواب:

شما باید با استناد به عسر و حرج تقاضای طلاق بدهید. عسر و حرج یعنی مشقت و سختی زن. با توجه به اینکه ایشان چندین بار شما را مورد ضرب و شتم قرار داده است و در خانه بدرفتاری می‌کند، باید با توسل به این امر دادخواست طلاق بدهید. لازم است هر دلیل و مدرکی که نشان بدهد ایشان بدرفتار و خشونتگر است را جمع‌آوری کنید. از جمله استشهادیه از افراد مطلع. متاسفانه تقاضای طلاق یک طرفه از ناحیه زن مورد سختگیری قرار می‌گیرد. به همین دلیل بهتر است ابتدا مهریه خود را از اداره ثبت اسناد و املاک به اجرا گذاشته و اگر شوهرتان اموالی دارد توقیف کنید. سپس به جرم افترا از ایشان شکایت کنید. ممکن است خود ایشان راضی به طلاق توافقی شود.

به کانال تلگرام خانه امن بپیوندید.

سوال:

مشکل من الان فقط بچه‌ام است. واقعیتش خیلی می‌ترسم که بچه‌ام را بگیرد و دیگر اجازه ندهد حتی ببینمش. سر خانم قبلی‌اش هم همین بلا را آورده. اصلا آدم منطقی‌ای نیست. مثل اراذل و اوباش رفتار می‌کند. آیا می‌توانم بچه‌ام را بگیرم؟

جواب:

بر اساس قانون مدنی حضانت طفل تا هفت سالگی با مادر و پس از آن با پدر است اما اگر اختلاف حاصل شود دادگاه در مورد حضانت فرزند تصمیم‌گیری می‌کند. توجه کنید که فرزندان پس از بلوغ از سن حضانت خارج می‌شوند. از آنجا که سن بلوغ قانونی برای دختران ۹ سال است، دخترتان پس از ۹ سالگی می‌تواند در مورد اینکه می‌خواهد با چه کسی زندگی کند، تصمیم بگیرد. با این وضعیت تا هفت سالگی که حضانت با شما خواهد بود و پس از آن هم تا شوهرتان بخواهد طرح دعوی کند و دادگاه تصمیم بگیرد، دخترتان به ۹ سالگی رسیده و می‌تواند بگوید که می‌خواهد با شما زندگی کند.

Photo: Nika_Vika/depositphotos.com

موسی برزین، وکیل خانه امن

سوال:

سلام!

 ۹ سال است ازدواج کرده‌ام. با خانمم از همان اوایل اختلافات زیادی داشتیم. ایشان یک فرد بسیار عصبانی است که سر هر مساله کوچک یک دعوای بزرگ راه می‌اندازد و طوری آبروریزی می‌کند که همه همسایه‌ها جمع می‌شوند جلوی خانه. فحش‌های بسیار بدی به من می‌دهد و اصلا احترام من را نگه نمی‌دارد. اصلا با هم تفاهم نداریم. یک پسر هفت ساله و یک دختر دو ساله هم داریم.

الان اما چند وقت است که ایشان خانه را ترک کرده و پیش پدرش رفته است. بچه‌ها را هم نبرده و هر چه به او می‌گویم حداقل دخترمان را پیش خودت نگه‌دار می‌گوید که به او ربطی ندارد و من خودم باید از او نگهداری کنم.

من بچه‌ها را برده‌ام پیش مادرم اما ایشان هم سالخورده است و توانایی نگهداری از آنها را ندارد. خلاصه از کار و زندگی مانده‌ام. خانمم می‌خواهد از طریق بچه‌ها من را تحت فشار بگذارد چون من به او گفته‌ام ۱۰۰ درصد طلاقش می‌دهم و دادخواست طلاق هم داده‌ام ولی الان مشکل من بچه‌ها هستند چون دختر دو ساله‌ام خیلی بی‌تابی می‌کند. مگر نه این است که حضانت بچه تا هفت سالگی بر عهده مادر است؟ آیا من می‌توانم حکم دادگاه بگیرم تا خانمم مجبور شود بچه‌ها را نگه دارد؟ آیا می‌توانم شکایت کنم؟

جواب:

سلام آقای محترم!

درست است که حضانت فرزند تا هفت سالگی با مادر است اما توجه کنید که حضانت زمانی است که پدر و مادر فرزند از همدیگر جدا شوند. از آنجا که شما هنوز زن و شوهر محسوب می‌شوید این مقرره در مورد شما صدق نمی‌کند. در دوران زوجیت نگهداری از فرزندان وظیفه هر دو والد (پدر و مادر) است اما با این وجود چون شما دادخواست طلاق داده‌اید این امکان وجود دارد که از دادگاه تقاضا کنید تا تعیین تکلیف نهایی، دستور الزام مادر به نگهداری از فرزند کوچک‌تان که احتیاج به مراقبت مادر دارد صادر شود.

بر طبق ماده هفت قانون حمایت خانواده، «دادگاه می‌تواند پیش از اتخاذ تصمیم در مورد اصل دعوی به درخواست یکی از طرفین در اموری از قبیل حضانت، نگهداری و ملاقات طفل و نفقه زن و محجور که تعیین تکلیف آنها فوریت دارد بدون اخذ تأمین، دستور موقت صادر کند. این دستور بدون نیاز به تأیید رئیس حوزه قضایی قابل اجراست. چنانچه دادگاه ظرف شش ماه راجع به اصل دعوی اتخاذ تصمیم نکند، دستور صادر شده ملغی محسوب و از آن رفع اثر می‌شود، مگر آنکه دادگاه مطابق این ماده دوباره دستور موقت صادر کند.»

شما می‌توانید با استناد به این ماده به شعبه‌ای که دادخواست طلاق در آنجا مطرح است مراجعه کرده و تقاضای صدور دستور موقت بکنید.

سوال:

اگر فرضا دادگاه این دستور را صادر کند آیا همسرم می‌تواند دوباره از نگهداری بچه خودداری کند؟

جواب:

مساله مهم همین است که اگر با وجود حکم دادگاه مادر حاضر به نگهداری نباشد، امکان اجبار و الزام او وجود ندارد. یعنی اگر ایشان از دستور دادگاه اطاعت نکند دیگر نمی‌توان به زور بچه را به محل سکونت او فرستاد. عدم تمایل ایشان به نگهداری به هر حال به فرزندتان نیز آسیب خواهد رساند. در این صورت شما موظف خواهید بود از فرزندتان نگهداری کنید و نمی‌توانید با توجیه اینکه دادگاه نگهداری بچه را به مادرش سپرده است از آن امتناع کنید.

بر اساس ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی، «… در صورت امتناع یکی از ابوین حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی‌العموم نگاهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت به عهده اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا موثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هر گاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.»

گرچه امکان التزام به حضانت یا نگهداری وجود ندارد اما اگر همسرتان از دستور التزام به نگهداری استنکاف کند می‌توانید علیه ایشان شکایت کنید. طبق ماده ۵۴ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، «هر گاه مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت و در صورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.»

سوال: 

یک مشکل دیگر این است که دو برادر خانمم که مجرد هستند و در خانه پدرشان زندگی می‌کنند، انسان‌های خلافکاری هستند. یعنی اهل مواد مخدر بوده و هر روز یک پای‌شان در کلانتری‌ست. اگر دادگاه نگهداری و حضانت دخترم را به مادرش بدهد آیا من می‌توانم بگویم که نباید در خانه پدرش زندگی کند؟

جواب:

بر اساس قوانین ایران، ولایت فرزندان با شماست و در مورد محل زندگی شما اختیار تصمیم‌گیری دارید ضمن اینکه پرداخت نفقه فرزند نیز بر عهده شما خواهد بود. نفقه شامل مسکن نیز هست و به همین دلیل اگر مسکن مناسبی برای فرزندتان و به بالتبع برای مادرش تهیه کنید، می‌توانید بخواهید که همسرتان همراه دخترتان در آن خانه ساکن شوند اما در هر حال نمی‌توانید مانع رفت و آمد همسرتان به خانه پدرش شوید. گرچه از برخی مواد قانون مدنی می‌توان برداشت کرد که بزرگ شدن کودک در کنار افراد ناسالم و مجرم موجب به خطر افتادن تربیت اخلاقی کودک شده و دادگاه می‌تواند به تشخیص خود تصمیم مناسب را اتخاذ کند.

ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی در این مورد مقرر کرده است که: «هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی‌ را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند…»

با توجه به این ماده شما می‌توانید در تقاضایی که برای دستور موقت می‌دهید و در دادخواست طلاق  ذکر کنید که حاضرید مسکن مجزا و مناسب برای همسر و دخترتان تهیه کنید و به دلیل خلافکار بودن دایی‌های بچه، تقاضا کنید که دادگاه نسبت به ممنوعیت رفت و آمد بچه‌ها با دایی‌ها تصمیم‌گیری کند.

Photo: Elnur/www.shutterstock.com

موسی برزین، وکیل خانه امن

پرسش

با سلام. من یکی از مخاطبان سایت شما هستم. یک مشکلی برای خواهر من به وجود آمده است که درخواست راهنمایی دارم.

خواهر من ۱۵ سال قبل ازدواج کرده است. شوهرش هم یکی از اقوام‌مان است. دو دختر یکی ۱۲ ساله و یکی ۹ ساله و یک پسر پنج ساله دارد. متاسفانه شوهرش آدم خلافکاری است و به کار قاچاق مشغول است. تا حالا چندین بار دستگیر شده و هر بار بعد از چند ماه آزاد شده است. تقریبا پنج ماه پیش نیز به جرم قاچاق مشروبات الکلی دستگیرش کرده‌اند و الان در زندان است.

خواهر من همیشه با شوهرش سر این جور مسائل مشکل داشت اما چون در شهرستان کوچکی هستیم و خانواده‌ها بسیار سنتی هستند تا حالا هیچ اقدامی نکرده و مظلوم واقع شده است. چند بار هم که اعتراض کرده خانواده شوهرش گفته‌اند: به تو چه ربطی دارد شوهرت چه کار می‌کند؟

از پنج ماه پیش اما پدر شوهر خواهرم خانه کرایه‌ای ایشان را تحویل صاحبخانه داده و خواهرم و بچه‌هایش را به خانه خودش برده است. الان خواهرم در خانه پدر شوهرش خیلی اذیت می‌شود. مثل کلفت‌ها کار می‌کند و مرتبا هم مورد تحقیر و توهین قرار می‌گیرد.

بچه‌ها هم وضعیت خوبی ندارند چون مثل سربار به آنها نگاه می‌شود. با این وضعیت آینده آنها هم در خطر است. خانواده ما هم حمایتی نمی‌کند و راضی هم نیستند که به خانه ما بیاید.

خانواده شوهر خواهرم خیلی پرجمعیت است و در واقع اصلا در آن خانه جا نمی‌شوند. چند وقت پیش خواهرم آمده بود خانه ما و مرتب گریه می‌کرد. رفته‌اند از دادگاه پرسیده‌اند که حکم شوهر خواهرم چه می‌شود. جواب شنیده‌اند که معلوم نیست اما ممکن است تا ۱۰ سال هم زندان بدهند. خواهرم اصلا راضی به ادامه این زندگی نیست و می‌خواهد طلاق بگیرد اما می‌ترسد. من می‌خواستم از راه‌حل قانونی طلاق در چنین موردی بپرسم. آیا با این وضعیت خواهرم می‌تواند طلاق بگیرد؟

پاسخ

سلام! متاسفم از مشکل پیش آمده برای خواهرتان.

بر اساس قانون مدنی ایران اگر زن در وضعیت عسر و حرج قرار بگیرد می‌تواند تقاضای طلاق کند. عسر و حرج یعنی مشقت و سختی. طبق ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی ایران: «در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد، زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود. تبصره: عسر و حرج  موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد.»

در همین ماده بیان شده است که محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر از مصادیق عسر و حرج است. گرچه هنوز در مورد شوهر خواهرتان حکم قطعی صادر نشده است اما به احتمال زیاد ایشان به حبس محکوم خواهد شد. اگر محکومیتش بیشتر از پنج سال باشد که هیچ مشکلی در راه طلاق وجود نخواهد داشت اما اگر کمتر از پنج سال باشد خواهرتان باید با استناد به سوابق شوهرش و محکومیت فعلی‌اش و همچنین مجموع مشکلاتی که در خانه پدر شوهرش دارد، تقاضای طلاق کند. در این صورت هم احتمال صدور حکم طلاق وجود دارد.

از همین نویسنده بیشتر بخوانید:

محروم کردن دختر از ارث؛ آیا امکان‌پذیر است؟

اجبار به تن‌فروشی از طرف شوهر خواهر

۱۵ ساله بود که شوهرش دادند

پرسش

در مورد بچه‌ها چطور؟ آیا حضانت بچه‌ها را به مادرشان می‌دهند؟ آیا خانواده شوهرش می‌توانند بچه‌ها را بگیرند؟ چون که مادر شوهر خواهرم گفته است اگر طلاق بگیرد، بچه‌ها را به او نمی‌دهند.

پاسخ

بر اساس قانون، حضانت فرزند تا هفت سالگی با مادر و پس از آن با پدر است. البته باید توجه کنید که فرزندان بعد از رسیدن به سن بلوغ از سن حضانت خارج می‌شوند. یعنی دو دختر خواهرتان چون به سن ۹ سالگی رسیده‌اند، خودشان می‌توانند تصمیم‌گیری کنند که با چه کسی می‌خواهند زندگی کنند.

در مورد پسر پنج ساله نیز چون زیر هفت سال است، حضانت با مادرش است. بعد از هفت سالگی نیز احتمال اینکه دادگاه حضانت را به مادرش واگذار کند زیاد است چون پدر فرزندان چندین سابقه جرم دارد و امکان سلب صلاحیت حضانت از او وجود دارد.

توجه کنید که خانواده شوهر خواهرتان به هیچ وجه نمی‌توانند بچه‌ها را پیش خودشان نگه دارند زیرا آنها هیچ اختیاری نسبت به فرزندان ندارند. از آنجا که شوهر خواهرتان در زندان است، هم‌اکنون حضانت فرزندان بدون هیچ قید و شرطی به خواهرتان داده می‌شود.

پرسش

سوال دیگرم این است که اگر خواهرم طلاق بگیرد هزینه‌های بچه‌ها و کرایه خانه را چه کسی باید بدهد؟ آیا می‌تواند مهریه‌اش را بگیرد؟ گرچه شوهرش هیچ مالی ندارد.

پاسخ

عضو کانال تلگرام خانه امن بشوید.

نفقه اولاد بر عهده پدر است که شامل مایحتاج ضروری از جمله خوراک و پوشاک و مسکن و هزینه تحصیل می‌شود. با توجه به اینکه پدر بچه‌ها در زندان است، به احتمال بسیار توانایی پرداخت نفقه را نخواهد داشت. در این صورت پدربزرگ بچه‌ها به عنوان ولی قهری موظف است هزینه بچه‌ها را بدهد که دادگاه در حکم خود مقدار نفقه و مسئول پرداخت آن را مشخص خواهد کرد.

در مورد مهریه عرض می‌شود که خواهرتان می‌تواند همراه دادخواست طلاق یا قبل و بعد آن مهریه خود را مطالبه کند. از آنجا که شوهرش اموالی ندارد، قطعا دادگاه مهریه را قسط‌ بندی خواهد کرد.

پرسش

چقدر طول می‌کشد که دادگاه حکم طلاق بدهد؟ اگر شوهرش مخالف باشد چه می‌شود؟

پاسخ

اگر شوهرش راضی به طلاق توافقی شود، طلاق گرفتن بسیار راحت و آسان خواهد بود. به همین دلیل اگر خواهرتان تصمیم جدی دارند بهتر است ابتدا با شوهرشان صحبت کنند، اما اگر ایشان مخالفت کرد چاره‌ای به جز تقاضای طلاق یک طرفه وجود ندارد.

تقاضای طلاق از ناحیه زن معمولا با سخت‌گیری همراه است و ممکن است حتی بیش از یک سال طول بکشد. البته وضعیت شوهر خواهر شما به نوعی است که شاید دادگاه زیاد سخت‌گیری نکند.

Photo: Flynt/bigstock.com

موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل خانه امن

پرسشگر: من در مورد مشکلاتی که برای خواهرزاده‌هایم پیش آمده است از شما راهنمایی می‌خواستم. خواهرم یک سال قبل به دلیل بیماری سرطان درگذشت. دو فرزند پسر یکی ۸ ساله و دیگری ۱۰ ساله از او به یادگار مانده است. دامادمان که به دلیل شرایط کاری‌اش دائما در سفر است و بسیار کم به خانه می‌آید، نگهداری از فرزندان را به خواهرش واگذار کرده است. پس از مرگ خواهرم، خواهرزاده‌هایم مدتی با من زندگی کردند اما پدرشان در نهایت بچه‌ها را به خواهر خودش سپرد. بعضی وقت‌ها که برای دیدن بچه‌ها می‌رفتم، احساس می‌کردم که نگرانی و مشکل دارند. چندین‌بار مساله را از خواهر دامادمان پرسیدم و او جواب داد که چون مادرشان فوت کرده است ناراحتند. اما در نهایت از یکی از اقوام دامادمان شنیدم که عمه بچه‌ها آن‌ها را اذیت می‌کند. حتی بچه‌ها را در کارگاه لباس‌دوزی شوهرش مشغول به کار کرده است. یعنی پس از مدرسه آن‌ها را به کارگاه برده و مجبور به کارکردن می‌کند. هم‌چنین متوجه شدم که بچه‌ها در خانه و کارگاه مورد اذیت و آزار قرار گرفته و با آن‌ها بدرفتاری می‌شود. این موضوع را از خود بچه‌ها پرسیدم و آن‌ها تایید کردند. مساله را به دامادمان گفتم اما او توجهی نشان نداد و گفت که طبیعی است و کارکردن هم بد نیست. خودش هم به ندرت بچه‌ها را می‌بیند و نمی‌تواند از آن‌ها سرپرستی کند. خواهرم قبل از مرگش بارها از من خواسته بود که مواظب بچه‌ها باشم اما دامادمان اجازه نمی‌دهد بچه‌ها با من زندگی کنند. چه کار می‌توانم بکنم؟ آیا اگر به دادگاه بروم قاضی به من که خاله بچه‌ها هستم سرپرستی را می‌دهد؟

وکیل خانه امن: متاسفم از وضعیت پیش آمده برای خواهرزاده‌های‌تان. سوال‌تان را باید از جنبه‌های مختلف پاسخ داد. اولین مساله این‌که اذیت و آزار کودکان و بی‌توجهی به بهداشت و سلامتی و آموزش آن‌ها در قانون جرم است. طبق مواد ۲ و ۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب ۱۳۸۱: «ماده ۲- هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه ‌جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد‌ ممنوع است. ماده ۴ – هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده ‌گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و‌ مرتکب به سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس و یا تا ده میلیون ریال جزای‌ نقدی محکوم می‌گردد.» بنابراین چنان‌چه شما بتوانید مسائلی را که گفتید اثبات کنید، دادگاه مرتکب را محکوم به مجازات خواهد کرد. به کارگیری کودکان نیز ممنوع است و از این بابت نیز حق شکایت دارید. هم‌چنین اگر مسئول حضانت از انجام تکالیف خود خودداری کند مجرم خواهد بود. طبق ماده ۵۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱: «هرگاه مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذ‌ی‌حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت و درصورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.»

کودک‌آزاری از جمله جرائم عمومی است و نیازی به شکایت شاکی خصوصی نیست بنابراین شما می‌توانید با مراجعه به دادگستری از مرتکبان خشونت علیه خواهرزاده‌های‌تان به جرم کودک‌آزاری و از دامادتان به جرم خودداری از وظایف حضانت شکایت کنید. دادگاه تحقیقات لازم را در این مورد به عمل آورده و اگر تشخیص دهد که کودک‌آزاری رخ داده است مرتکب یا مرتکبان را به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد کرد.

پرسشگر: در مورد سرپرستی بچه‌ها چطور؟ آیا می‌توانم سرپرستی بچه‌ها را بگیرم؟

وکیل خانه امن: قبل از هرچیز توجه داشته باشید که ولی قهری بچه‌ها پدرشان است و ایشان مسئول نگهداری و سرپرستی کودکان است. بنابراین هر گونه طرح دعوای حقوقی باید به طرفیت پدر بچه‌ها صورت گیرد. طبق ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی: « هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند اتخاذ کند…» بنابراین با توجه به این ماده، شما می‌توانید با طرح دعوا عدم صلاحیت دامادتان موضوع را پیگیری کنید. دادگاه در این مورد به تشخیص خود تصمیم‌گیری خواهد کرد. اگر دادگاه تشخیص دهد که دامادتان صلاحیت سرپرستی را ندارد ممکن است ناظر و امینی برای نظارت تعیین کند. و اگر تشخیص دهد که حضانت کودکان با ضم امین و ناظر نیز تامین نمی‌شود کودکان بدسرپرست شناخته شده و مشمول قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست خواهند شد. در این صورت شما می‌توانید برای سرپرستی بچه‌ها تقاضا کنید. دادگاه اگر شما را صالح تشخیص دهد و اقربای نزدیک‌تر دیگری نیز آماده برای حضانت نباشند، سرپرستی کودکان را ممکن است به شما واگذار کند. بند دال ماده ۸ و ماده ۱۰ قانون مذکور در این مورد است. توجه کنید که تشخیص این‌که بچه‌ها بدسرپرست هستند یا نه و هم‌چنین تعیین سرپرست جدید با دادگاه خواهد بود.

لازم به ذکر است مرجع صالح به رسیدگی و سلب حق حضانت و انتقال به دیگری بر اساس ماده ۴ قانون حمایت خانواده با دادگاه خانواده است.

موسی‌ برزین خلیفه‌لو، وکیل خانه امن

پرسشگر: سلام خسته نباشید! من ۴ سال قبل ازدواج کرده‌ام. الان یک فرزند دو ساله دارم. با شوهرم خیلی اختلاف داشتیم دلیل اصلی‌اش هم تفاوت فرهنگی بود. شوهرم مخالف ارتباطات اجتماعی بود و من را بسیار محدود کرده بود. نمی‌گذاشت با دوستان و آشنایان رفت و آمد کنم. حتی وقتی نزدیکترین اقوام به خانه می‌آمدند مرا مجبور می کرد که روسری سر کنم.

خواهر و مادر شوهرم نیز مرتبا وی را تحریک می کردند. خودم یکبار شنیدم که مادرشوهرم به شوهرم می گفت که چه قدر بی‌غیرتی نباید اجازه بدهی زنت هر جا که می خواهد برود. خیلی در زندگی ما دخالت می کرد من هم بعضی وقت‌ها که جوابش را می دادم شوهرم با من دعوا می کرد. مرتبا فحش و ناسزا می گفت. یکبار داشتم با پسر عمه‌ام در تلفن صحبت می‌کردم یکباره گوشی را از دستم گرفت و گفت که چرا این طور شوخی می‌کنی و صمیمانه حرف می‌زنی.

با پدرم نیز سر مسائل مالی اختلاف داشت و اصلا احترام ایشان را نگه نمی‌داشت. به هر حال اختلافاتمان خیلی زیاد شد هر روز دعوا داشتیم تا اینکه من به خانه پدرم رفتم و هفته پیش تقاضای طلاق دادم و مهریه‌ام را به اجر گذاشتم. [ درباره مهریه بیشتر بخوانید: مطالبه مهریه، مرور قوانین ایران] شوهرم هر روز به در خانه می آید و می‌گوید باید بچه را به من بدهی. مگر نه این است که بچه تا ۷ سالگی برای مادر است؟ آیا شوهرم می تواند به دادگاه برود و بچه را از من بگیرد؟

وکیل خانه امن: سلام خانم محترم! عرض شود که حضانت زمانی مطرح می شود که والدین از یکدیگر جدا شوند. منظور قانون از اینکه حضانت تا هفت سالگی بر عهده مادر است این است که اگر زن و شوهر جدا شوند فرزند تا ۷ سالگی به مادر واگذار می‌شود. بنابراین در مورد شما این امر صدق نمی‌کند اما از آنجا که رسیدگی به تقاضای طلاق شما ممکن است به طول انجامد می‌توانید از دادگاه تقاضا کنید قبل از رسیدگی به طلاق در مورد حضانت فرزندتان دستور موقت صادر کند.

بر طبق ماده ۷ قانون حمایت خانواده: « دادگاه می‌تواند پیش از اتخاذ تصمیم در مورد اصل دعوی به درخواست یکی از طرفین در اموری از قبیل حضانت، نگهداری و ملاقات طفل و نفقه زن و محجور که تعیین تکلیف آنها فوریت دارد بدون اخذ تأمین، دستور موقت صادر کند. این دستور بدون نیاز به تأیید رئیس حوزه قضائی قابل اجراء است. چنانچه دادگاه ظرف شش ماه راجع به اصل دعوی اتخاذ تصمیم نکند، دستور صادرشده ملغی محسوب و از آن رفع اثر می شود، مگر آنکه دادگاه مطابق این ماده دوباره دستور موقت صادر کند.» شما باید به شعبه ای که دادخواست طلاقتان ارجاع شده است مراجعه کرده و ضمن لایحه‌ای از دادگاه بخواهید تا صدور حکم نهایی دستور دهد تا فرزندتان با شما زندگی کند. اگر دادگاه موافقت کند احتمالا حق ملاقات برای شوهرتان تعیین خواهد کرد. در این صورت شما موظف خواهید بود فرزند را در موعد مقرر به ملاقات پدرش ببرید. همچنین شما می توانید تقاضای صدور دستور موقت نسبت به نفقه را نیز نمایید.

پرسشگر:سوال دیگری دارم. شوهر من می‌گوید که طلاق نمی‌دهد. می‌خواستم بدانم که در دادگاه چه چیزی باید بگویم تا قاضی حکم طلاق را دهد؟

وکیل خانه امن: زن در صورتی می تواند تقاضای طلاق نماید که در وضعیت عسر و حرج باشد. یعنی وضعیتی که باعث سختی و مشقت شده به طوری که ادامه زندگی مشترک را ممکن نسازد. شما در جلسه دادگاه رفتارهای شوهرتان را توضیح دهید. اگر دادگاه پذیرفت حکم طلاق را صادر می کند اما ممکن است نپذیرد. در این صورت تقاضای شما را رد خواهد کرد. اگر تصمیمتان برای جدایی جدی است بهتر است شوهرتان را به نحوی برای طلاق توافقی راضی کنید. رویه قضایی ایران هر خشونتی را عسر و حرج محسوب نمی کنند بلکه موارد بارز خشونت همچون ضرب و جرح مداوم و یا اعتیاد شوهر از مصادیق عسر و حرج محسوب می‌شود. به هر حال تصمیم گیری با قاضی است ولی سعی کنید رضایت شوهرتان را جلب کنبد تا جدایی راحت‌تر و آسانتر شود.

الزام به تمکین و خشونت خانگی، قانون چه می‌گوید؟  

 Photo: Anastasia_vish/bigstockphoto.com

موسی‌ برزین خلیفه‌لو، وکیل خانه امن

پرسشگر: سلام خسته نباشید! من پنج سال پیش ازدواج کردم و الان صاحب یک دختر ۳ ساله هستم. متاسفانه شوهر من به مواد مخدر اعتیاد دارد. قبل از ازدواج هم مصرف می‌کرد اما آن موقع می‌گفت به صورت تفریحی بعضی وقت‌ها مصرف می‌کند. پدر من هم این موضوع را می‌دانست، و من هم شنیده بودم. اما پدرم خودش سال‌هاست که اعتیاد دارد آن موقع گفت که مشکلی ندارد. گفت که درست می‌شود. واقعیتش من به هنگام ازدواج ۳۰ سال  داشتم و خانواده‌ام اصرار کردند که قبول کنم. می‌گفتند که اگر شوهر نکنم ممکن است دیگر نتوانم ازدواج کنم و از این حرف‌ها. من هم برای فرار از فشار اجتماع و خانواده قبول کردم.

شوهرم اوایل خیلی کم‌مصرف می‌کرد و مشکلی نداشت اما رفته رفته اعتیادش شدیدتر شد و الان شیشه مصرف می‌کند. به ندرت به سر کار می‌رود. هر جا که می رود به دلیل تنبلی و نرفتن به سرکار اخراجش می‌کنند. خرج خانه را هم درست و حسابی نمی‌دهد و معمولا با صاحبخانه درگیر هستیم. من چند انگشتر و دستبند طلا داشتم که آنها را هم به زور از من گرفت و فروخت. توجهی به من و دخترم نمی کند.

من فکر نمی کنم شوهرم ترک کند خیلی از این جور آدمها دیده‌ام. به همین دلیل برای آینده دخترم نگرانم. می‌خواهم جدا شوم. گرچه هیچ منبع درآمدی ندارم و پدرم نیز چندان حمایت نمی‌کند. اما چاره‌ای ندارم.  لطفا مرا راهنمایی کنید. به کجا بروم؟ چطور باید طلاق بگیرم؟

وکیل خانه امن: سلام خانم محترم! متاسفم از مشکل پیش آمده. متاسفانه اعتیاد در ایران به یک معظل اساسی تبدیل شده و بسیاری از طلاق‌ها به دلیل اعتیاد شوهر صورت می‌گیرد. به هر حال برای طلاق گرفتن ابتدا بهتر است با شوهرتان صحبت کنید تا راضی به طلاق توافقی شود. زیرا طلاق توافقی زودتر به نتیجه می رسد. اگر توافق نکرد باید به دادگاه خانواده‌ای که در حوزه آن اقامت دارید بروید. باید دادخواست تنظیم کنید و در دادخواست شرح دهید که به دلیل اعتیاد شوهرتان نمی‌توانید به زندگی مشترک ادامه دهید. بر اساس قانون مدنی ایران اعتیاد شوهر به مواد مخدر یکی از مصادیق عسر و حرج است. به هر حال دادگاه مساله را بررسی کرده و به احتمال زیاد حکم طلاق را صادر می‌کند.

پرسشگر: من هیچ درآمدی ندارم از طرف دیگر شوهرم نیز اموالی ندارد. بنابراین فکر می‌کنم که مطالبه مهریه بی‌فایده باشد. به نظرتان مهریه‌ام را مطالبه کنم؟

وکیل خانه امن: مطالبه مهریه ضرری ندارد هر چند در عمل شاید نتوانید به آن دست پیدا کنید. ممکن است در آینده شوهرتان صاحب اموالی شود یا ارث به ایشان برسد. بهتر است مهریه تان را مطالبه کنید. ممکن است شوهرتان شرط کند که در صورت بخشش مهریه حاضر به طلاق توافقی می‌شود. در این صورت اگر برای جدایی عجله داشته باشید می‌توانید نسبت به پیشنهاد ایشان فکر کنید. شما می‌توانید در حین دادخواست طلاق مهریه را نیز مطالبه کنید. [ درباره مهریه بیشتر بخوانید: مطالبه مهریه، مرور قوانین ایران]

پرسشگر: اگر جدا شوم خرج و مخارج بچه بر عهده چه کسی خواهد بود؟ ایا ممکن است حضانت دخترم را به شوهرم بدهند؟

وکیل خانه امن: نفقه اولاد بر عهده پدر است. اگر ایشان ندادند بر عهده جد پدری است. اگر جدا شوید، پدر دخترتان باید نفقه او را پرداخت کند.

در مورد حضانت عرض شود که تا ۷ سالگی حضانت با مادر است پس از آن توسط دادگاه تعیین می‌شود. معمولا اگر پدر اعتیاد داشته باشد، حضانت فرزند را حتی پس از هفت سالگی بر عهده مادر می‌گذارند. [درباره حضانت بیشتر بخوانید: مسائل حقوقی حضانت فرزند پس از طلاق]

پرسشگر: اگر شوهرم راضی به طلاق توافی نشود چقدر طول می کشد تا حکم طلاق صادر شود؟

وکیل خانه امن: دقیقا نمی شود پیش‌بینی کرد. بستگی به شهر شما و حوزه قضایی دارد. اما ممکن است یک سال یا بیشتر طول بکشد.