عکس: مهرخانه
در حال حاضر مهم ترین مصادیق برده داری در جهان معاصر عبارتند از: کار اجباری، ازدواج‌های برده‌وار، بردگی خانگی، بردگی کودک و کار وثیقه‌ای که با توجه به آسیب‌پذیری زنان و کودکان در اغلب جوامع، قربانیان اصلی برده‌داری مدرن را این دو گروه تشکیل می‌دهند.
گزارش گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد اشکال مدرن برده‌داری، که در اجلاس بیست و چهارم شورای حقوق بشر مورد بررسی می‌گیرد، حاوی نکات تکان‌دهنده‌ای در خصوص نقض حقوق زنان و کودکان است.
افرادی که در سراسر جهان، قربانی کار جباری هستند حدود ۲۱ میلیون نفر تخمین زده شده‌اند؛ البته این تعداد فقط بخشی از قربانیان برده‌داری مدرن را دربر می‌گیرد و از جمله شامل قربانیان ازدواج‌های برده‌وار، بردگی خانگی، بردگی کودک و کار وثیقه‌ای نمی‌شود. به این ترتیب به نظر می‌رسد آمار واقعی افرادی که قربانی اشکال مدرن برده‌داری در سراسر جهان هستند، بیش از این خواهد بود.
امروزه اشکال مدرن برده‌داری در اقصی نقاط جهان وجود داشته، اما در برخی مناطق جهان رواج بیشتری دارد. مطابق گزارش سازمان بین‌المللی کار در سال ۲۰۱۲، تعداد افراد شاغل در وضعیت کار اجباری به ترتیب در مناطق مختلف جهان عبارتند از: ۶۰۰ هزار نفر در خاورمیانه، ۱٫۵ میلیون نفر در اتحادیه اروپا و کشورهای توسعه‌یافته، ۱٫۶ میلیون نفر در اروپای مرکزی و جنوب شرقی و کشورهای مشترک‌المنافع وابسته، ۱٫۸ میلیون نفر در آمریکای لاتین و کارائیب، ۳٫۷ میلیون نفر در افریقا و ۱۱٫۷ میلیون نفر در آسیا و اقیانوسیه.
گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در این خصوص می‌گوید: زنان در رابطه با اشکال مدرن بردگی، از آسیب‌پذیری بیشتری برخوردارند، زیرا معمولاً به دلیل عدم دسترسی برابر به آموزش و نیز برخی سنت‌های فرهنگی در جوامع مختلف، امکان مشارکت در بازار و فعالیت در مشاغل با شرایط مطلوب را از دست می‌دهند و مجبور می‌شوند به کارهایی تن در دهند که در زمره برده‌داری مدرن تلقی می‌گردند.
ازدواج‌های برده‌وار وبردگی خانگی دو شکل از اقسام برده‌داری مدرن مربوط به زنان و دختران است. در ازدواج‌های برده‌وار یکی از زوجین در حد یک کالا تنزل می‌یابد و طرف دیگر بر وی اعمال مالکیت می‌کند. بنا به اعتقاد گزارشگر ویژه، رویه‌هایی نظیر چندهمسری خصوصاً در مواردی که توأم با خشونت خانگی باشد، می‌تواند به منزله معیارهایی برای ازدواج‌های برده‌وار محسوب گردد. البته این رویکرد به چندهمسری ممکن است مورد انتقاد برخی کشورها از جمله کشورهای اسلامی که آن را تابع ضوابط و مقرراتی می‌دانند، قرار گیرد.
همچنین گزارشگر ویژه تصریح می‌کند که بدن زنان در بسیاری از فرهنگ‌ها به حیثیت خانواده گره خورده و اگر دختری از ازدواج امتناع نماید، ممکن است توسط طرف مقابل دزدیده و یا ترور شود، توسط خانواده خود مجبور به ازدواج شده و یا به وی تجاوز صورت گیرد. در چنین وضعیت‌هایی هیچ حمایت قانونی از زنان قربانی به عمل نمی‌آید. همچنین در ازدواج‌های برده وار، زنان به منزله برده شوهر و یا خانواده وی تلقی می‌شوند. ازدواج‌های برده‌وار هنوز در برخی مناطق جهان محقق می‌شود. به عنوان نمونه در گینه‌نو بنا بر برخی گزارشات، زنان قربانی ازدواج‌های اجباری، فریب کارانه و برده وار می‌شوند. کودکان نیز ممکن است قربانی ازدواج‌های استثمارگرایانه شوند.
کار خانگی یکی از بزرگ‌ترین خدمات صنعتی در جهان به شمار می‌رود، اما به دلیل اینکه در قلمروی خصوصی قرار دارد چندان مورد ارزیابی واقع نمی‌شود. بسیاری از زنان در کار خانگی، خود را به لحاظ اجتماعی و فیزیکی منزوی تلقی می‌کنند. زندگی در این مشاغل که ساعات کاری آن معمولاً ۱۶-۱۷ ساعت است، بدون مرخصی و زمان استراحت بسیار دشوار خواهد بود.
کارهای دشواری نظیر حمل بارهای سنگین و نیز کار با مواد سمی، از جمله ویژگی‌های کار خانگی است. همچنین اذیت و آزار جسمی، روانی و جنسی در وضعیت‌های بردگی خانگی انجام می‌گیرد. کارفرمایان در این مشاغل عمدتاً پاسپورت و اوراق هویت کارگران را اخذ کرده و همین امر ترک این کارها را بسیار دشوار می‌کند.
همچنین کودکانی که به عنوان خدمتکاران خانگی کار می‌کنند، در معرض اذیت و آزارهای متعددی از جمله جسمی، جنسی، ساعات کاری زیاد، منزوی شدن و عدم دسترسی به آموزش قرار دارند.
به این ترتیب با توجه به گزارش گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد اشکال مدرن برده‌داری که به اجلاس بیست و چهارم شورای حقوق بشر ارائه گردیده، نمی‌توان این واقعیات را انکار کرد که اولاً، نقض حقوق افراد در ضمن بهره‌کشی اقتصادی، اجتماعی یا جنسی در سراسر جهان به عنوان یک نگرانی یا دغدغه جهانی مطرح است؛ اگرچه اشکال آن با گذشته قدری متفاوت شده است و البته در مواردی فرهنگ و رسوم غلط اجتماعی به آن دامن می‌زند، و ثانیاً آسیب‌پذیری بیشتر زنان و کودکان در عرصه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی، اعمال نظارت و حمایت بیشتر از این گروه‌ها را طلب می‌کند که باید مورد توجه نهادهای دولتی و خصوصی قرار گیرد.
منبع: http://goo.gl/bLjEKG
