Photo: katalinks/depositphotos.com
معین خزائلی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر حقوق
مشکلات و معضلات جنسی، به ویژه در جوامعی مانند ایران که تنها فرم پذیرفته شده و قانونی برقراری رابطه جنسی در آنها ازدواج است و صحبت درباره موضوعات جنسی تابو تلقی می‌شود، از اساسی‌ترین مشکلات بین زوجین بوده و بر اساس گزارش‌ها یکی از اصلی‌ترین دلایل طلاق محسوب می‌شود.
در این میان، فقدان آموزش‌های جنسی دانش‌محور پیش از ازدواج و تلاش برای کسب دانش جنسی و کنجکاوی جنسی از طریق فیلم‌های پورنوگرافی خود سبب ایجاد انحرافاتی اساسی در تفکرات و امیال جنسی شده و اساسا منجر به انتظاراتی غیرواقعی و فانتزی‌محور خواهد شد. فانتزی‌هایی که شالوده تشکیل دهنده آنها فیلم‌ها و تصاویری‌ست که یا ساختگی و مصنوعی‌اند یا از اساس بر مبنای آزار و اذیت شریک جنسی بر پایه دیگر‌آزاری و سادیسم بنیان نهاده شده‌اند. فانتزی‌هایی از قبیل کتک زدن شریک جنسی در هنگام برقراری رابطه، اجبار به برقراری رابطه مقعدی، اعمال خشونت‌های شدید، اجبار به برقراری رابطه‌های دهانی غیر متعارف یا ادرار خواری و …، از جمله فانتزی‌هایی هستند که در صورت نبود آموزش‌های صحیح جنسی و توسل بیش از حد به پورنوگرافی (آن هم از نوع غیر معمولش) سبب ایجاد انتظاراتی غیرواقعی در افراد می‌شوند.
در چنین شرایطی‌ست که ازدواج به عنوان راهی برای ارضای غریزه جنسی، نه تنها کمکی به حل این بحران نمی‌کند بلکه به دلیل ماهیتی که در فقه و حقوق در ایران دارد، خود تبدیل به معضلی بزرگ‌تر و اساسی‌تر به نام خشونت خانگی خواهد شد.
اما این ماهیت چیست و قوانین موضوعه ایران در مورد آن چه می‌گویند؟
ازدواج، رابطه جنسی و فقه اسلامی
اساسا از منظر فقه اسلامی، ازدواج تنها راه پذیرفته شده شرعی و قانونی رابطه جنسی است (خواه دائمی، موقت یا به شکل صیغه) و یکی از وظایف اصلی زن در آن تمکین به برقراری رابطه و در نتیجه ارضای نیاز جنسی شوهر خود است. الزام و اجبار زن در انجام این وظیفه از منظر فقه اسلامی به حدی است که روایات بسیاری از امامان شیعه در مورد این موضوع نقل شده و حتی به گفته امام ششم شیعیان، فلسفه وجودی مهریه از اساس بر پایه ارضای نیاز جنسی مرد از سوی همسر خود عنوان شده است. (۱)
بر این مبنا و از این نقطه نظر، زن وظیفه دارد نیاز جنسی شوهر خود را به هر میزان، در هر زمان و به هر نحو که از سوی شوهر مطالبه شود، برطرف کند. از این رو احکام اسلامی، تمایزی مابین نوع رابطه جنسی یا میزان آن قائل نشده و از این منظر، وجوب یا جوازی شرعی برای زن مبنی بر عدم ارضای نیاز جنسی شوهر خود به دلیل زیاد بودن میزان آن یا زمان و مکان آن اعمال نشده است و زن تنها در صورت دارا بودن موارد موجه شرعی (مانند بیماری شوهر یا زن، احرام، حیض و نفاس یا خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی) اجازه عدم تمکین داشته و می‌تواند از انجام این «وظیفه» خود سرباز زند.
بیشتر بخوانید:
تمکین و تجاوز زناشویی در قوانین ایران
الزام به تمکین و خشونت خانگی، قانون چه می‌گوید؟
از این رو روشن است که مفهوم رضایت به برقراری عمل جنسی یا انجام عملی خاص در هنگام رابطه از سوی زن، اساسا جایگاهی در آموزه‌های فقهی نداشته و زن به جز موارد مشخص احصاء شده در فقه، ملزم و موظف به تمکین جنسی از شوهر خود است.
قوانین موضوعه ازدواج در ایران نیز به تبع فقه اسلامی، تمکین زن از شوهر خود و ارضای نیاز جنسی او را از وظایف کلیدی زن در ازدواج دانسته و ممانعت زن از ایفای این نقش را (ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی) موجب عدم اسحقاق وی در دریافت نفقه معرفی کرده است.
ازدواج، فانتزی‌های جنسی غیر متعارف و قوانین موضوعه در ایران
همان‌طور که گفته شد قانون مدنی ایران به تبعیت از احکام شرعی اسلام در زمینه نکاح، تمکین را از وظایف ذاتی و اصلی زن در ازدواج دانسته و عدم تمکین زن را مستوجب مجازات (اجبار قانونی به تمکین و عدم استحقاق نفقه) می‌داند.
در عین حال اما، این قانون مجددا به پیروی از فقه اسلامی، با احصاء موارد مجاز شرعی زن در عدم تمکین از شوهر خود در ماده ۱۱۱۵، به زن این اختیار را داده که در صورت وجود خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی از انجام وظایف زناشویی خود خودداری کرده و حتی محل سکونت خود را از شوهر جدا کند. (۲)
همچنین بر اساس ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، اگر تداوم ازدواج منوط به رنج، مشقت و سختی زن و در نتیجه «عسر و حرج» وی باشد، او می‌تواند با مراجعه به دادگاه و ارائه مدارک، با استناد به این ماده قانونی از دادگاه تقاضای طلاق کند. (۳)
روشن است که اِعمال فانتزی‌های جنسی غیر‌متعارف و اجبار زن به انجام اَعمالی غیر‌معمول، غیر‌بهداشتی، توام با خشونت فیزیکی و روانی یا خیلی ساده بر خلاف رضایت زن، از مشمولات این دو ماده بوده و می‌توان با استناد به آنان شوهر را ملزم به توقف یا طلاق کرد.
اگر تاکنون عضو کانال تلگرام خانه امن نشده‌اید، کلیک کنید.
در عین حال اما با توجه به ماهیت پوشیده و مخفی روابط جنسی بین زوجین در فرهنگ ایرانی-اسلامی و نیز فرهنگ غالب مردسالار و همچنین رویکرد فقه و قوانین موضوعه در ایران به این موضوع، اساسا طرح و پیگیری چنین موضوعاتی در دادگاه‌های ایران کاری سخت و طاقت‌فرسا و در مواردی توام با تحقیر قربانی در محاکم دادگستری می‌شود.
از طرف دیگر رویکرد قوانین موضوعه به اِعمال خشونت خانگی از این دست از سوی شوهر به همسر خود، تنها رویکردی حقوقی و مدنی است. در حقیقت انجام چنین خشونت‌هایی در روابط جنسی از سوی شوهر نسبت به زن در قوانین کیفری ایران به هیچ وجه جرم‌انگاری نشده و تنها جنبه حمایتی قانونی از زنان به عنوان قربانیان این خشونت‌ها، اجبار مرد به طلاق یا اجبار به توقف انجام اَعمال است نه مجازات او به دلیل ایجاد جراحات بدنی یا هتک حرمت همسر خود.
از سوی دیگر اساسا قوانین کیفری ایران مفهومی به عنوان سوء‌استفاده و آزار جنسی زن از سوی شوهر را به رسمیت نشناخته و صرف ایجاد علقه زوجیت را موجب ساقط شدن امکان سوء‌استفاده و آزار جنسی دانسته است.
با وجود این، بررسی رویه جاری محاکم قضایی در ایران نشان می‌دهد در مواردی که زن از سوی شوهر خود مجبور به برقراری و انجام روابط جنسی غیر‌متعارف شود، می‌تواند با استناد به دو ماده اشاره شده قانون مدنی (مواد ۱۱۱۵ و ۱۱۳۰) با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق یا اجبار مرد به توقف رفتار جنسی غیر‌متعارف و پرخطر کند.
در چنین مواردی البته دادگاه با ارسال زن به پزشکی قانونی به منظور بررسی مستندات فیزیکی در صورت وجود، سعی در راستی‌آزمایی ادعای زن می‌کند. به این ترتیب اثبات ادعای مطرح شده از سوی زن همچنان بر عهده اوست که با توجه به ماهیت مردسالارانه قوانین موضوعه ازدواج در ایران، کار آسانی نیست.
از این رو با توجه به عدم حمایت قانونی کافی و لازم از زن در چنین مواردی و نیز جرم‌انگاری نشدن رفتارهایی این‌چنینی در قانون مجازات اسلامی در ایران، نیاز به تغییر قوانین در این حوزه به شدت احساس می‌شود. ضمن اینکه وجود آموزش‌های جنسی دانش‌محور و صحیح در سال‌های نوجوانی و به ویژه پیش و حتی پس از ازدواج و امکان دسترسی به فیلم‌های جنسی سالم، می‌تواند کمک بزرگی به حل این معضل و در نتیجه توقف خشونت خانگی اِعمال شده علیه زنان کند.
پانویس‌ها:
۱. «همانا پرداخت مهریه بر مرد واجب گردیده و بر زن واجب نگردیده است، گرچه کار هر دو یکی است. زیرا مرد هنگامی که نیازش را از زن برآورده می‌کند دیگر آمیزش جنسی را ادامه نمی‌دهد (نمی‌تواند ادامه بدهد) و منتظر رفع نیاز جنسی زن نمی‌شود، بنابراین مهریه فقط به گردن مرد است بدون اینکه بر ذمه زن باشد.» امام ششم شیعیان، منبع: کتاب «زن و خانواده» نوشته زهرا آیت‌الهی.
۲. «اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می‌تواند مسکن علی‌حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر‌عهده شوهر خواهد بود.»
۳. «در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند. چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق کند و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می‌شود.»
