سازمان بهزیستی با وجود آن‌که در حوزه‌های مختلفی در حال فعالیت است اما در بررسی عملکرد یکساله‌اش می‌بینیم سرانجام بسیاری از طرح‌های مطرح‌شده از سوی این نهاد نامشخص است.
به گزارش مهرخانه، در برخورد با آسیب‌های اجتماعی اولین نهادی را که مسؤول می‌دانیم، بهزیستی است؛ در کنار آن هرگاه نام معلولان می‌آید، نگاه‌ها به سمت بهزیستی می‌رود؛ همچنین برای بهبود وضعیت معیشتی بسیاری از گروه‌ها به سراغ بهزیستی می‌رویم. بر همین اساس حجم فعالیت‌های بهزیستی بالاست؛ البته بسیاری از فعالیت‌هایش با همکاری و هماهنگی سایر ارگان‌ها به انجام می‌رسد.
زنان آسیب‌دیده و راه‌اندازی مراکزی که به انجام نرسید
فروردین‌ماه احمد خاکی، معاون اموراجتماعی بهزیستی استان تهران از راه‌اندازی مراکز غیراقامتی حمایت از زنان آسیب‌دیده و ویژه (مراکز راه نو) خبر داد. مراکز حمایت و بازپروری دختران و زنان در معرض آسیب اجتماعی حاد یا آسیب‌دیده اجتماعی (ویژه) به مراکزی اطلاق می‌شود که طبق وظایف قانونی محوله، دختران و زنان در معرض آسیب اجتماعی حاد و زنان ویژه را نگهداری یا به‌صورت غیرشبانه‌روزی تحت پوشش داشته و با ارائه خدمات تخصصی نظیر مددکاری اجتماعی، روان‌شناسی، بهداشتی، زمینه‌های توانمندسازی و بازگشت آنها به زندگی سالم را از طریق پیوند مجدد با خانواده، آموزش، ایجاد اشتغال، کسب درآمد مشروع، ازدواج و تشکیل خانواده فراهم می‌کند.
در تعریف دختران و زنان در معرض آسیب اجتماعی حاد نیز آمده است: زنانی که به دلایلی همچون متشنج بودن خانواده، اغفال و… از کانون خانواده دور شده یا با سوء‌تفاهم از خانواده اخراج شده‌اند، به این ترتیب فاقد سرپرست مؤثر بوده و آمادگی، درایت یا توان کافی اقتصادی برای زندگی مستقل را نداشته و احتمال آسیب‌پذیری و برقراری روابط خارج از عرف در آنها وجود دارد. همچنین زنانی که از طریق ایجاد روابط نامتعارف، کسب درآمد و گذران معیشت کرده یا به ارزش‌های اخلاقی اجتماعی پایبند نبوده و علی‌رغم مبادرت به روابطی، از این عمل انگیزه کسب درآمد را ندارند که این‌گونه افراد پس از تحمل مجازات قانونی به دلیل فقدان مکان زندگی و عدم پذیرش اجتماعی توسط مراجع قضایی به مراکز بازپروری معرفی می‌شوند یا به‌صورت خودمعرف برای بهره‌گیری از خدمات حمایتی و بازپروری مراجعه می‌کنند.
در آن زمان عنوان شد که ۲ مرکز بازپروری «آصف» ویژه افراد زیر ۱۸ سال و همچنین مرکز بازپروری «ارشاد» ویژه افراد بالای ۱۸ سال فعالیت کرده و شهرستان مجری این طرح نیز شمیرانات است. اما پس از آن اطلاعاتی از راه‌اندازی مرکزی جدید شنیده نشد.
سند ملی سالمندان
ابتدای امسال مسؤولان سازمان بهزیستی اعلام کردند که سند ملی سالمندان تدوین شده و به زودی به سازمان برنامه و بودجه کشور ارسال می‌شود تا در هیأت دولت تصویب و عملیاتی شود و طبق موارد پیش‌بینی‌شده در برنامه ششم توسعه، بخش‌هایی از آن در سال‌های مختلف این برنامه اجرا خواهد شد.
سرانجام پس از چندین ماه امیدواری برای تصویب این سند، در روز سوم دی به تصویب رسید.
از دیگر مباحث مطرح‌شده در حوزه سالمندان اعطای مجوز به سمن‌هایی با عناوین فرزانگان و مراکز نگهداری روزانه بود.
بیمه مراقبتی طولانی‌مدت
بیمه مراقبتی طولانی‌مدت به سالمندی که تحت مراقبت خود یا فرد دیگری است، تعلق می‌گیرد. در سند سالمندی به طور واضح به این موضوع اشاره شده است. اطلاعی از به سرانجام رسیدن این طرح وجود ندارد.
بانک اطلاعات سالمندان
بحث بانک اطلاعات سالمندان جزو موضوعاتی بود که ابتدای امسال به‌عنوان یکی از جدی‌ترین برنامه‌های بهزیستی در حوزه سالمندان مطرح شد. پس از آن در مردادماه از برگزاری اقدامات و جلسات اولیه برای ایجاد بانک اطلاعات جامع سالمندان خبری منتشر شد. اما از آن زمان به بعد صرفاً تاکیداتی بر ایجاد این بانک اطلاعاتی منتشر می‌شد و خبری دقیق در رابطه با شروع به کار جمع‌آوری اطلاعات سالمندان منتشر نشد.
راه‌اندازی کلوپ‌های سالمندی
به گفته مسؤولان سازمان بهزیستی کلوپ‌های سالمندی از دیگر بحث‌هایی است که به دنبال اجرای آن بوده‌اند. قرار بود در این کلوپ‌ها، به هر آن‌چه اوقات فراغت سالمندان را پر می‌کند، بپردازند. براساس قول مسؤولان قرار بود این کلوپ‌ها تا پایان سال ۹۶ راه‌اندازی شود که شاهد این اتفاق نبودیم.
راه‌اندازی دانشگاه نسل سوم
دانشگاه نسل سوم، برنامه‌ای دیگری است که بهزیستی در حوزه سالمندان تصمیم به اجرای آن داشت و طبق اعلام مسؤولان در اوایل سال جاری دو دانشگاه آماده بودند. در این طرح، کلیه آموزش‌هایی که در درجه اول برای سالمندان و در درجات بعدی برای اعضای خانواده و افراد مرتبط با سالمندان نیاز است، ارائه می‌شود. هدف از این آموزش‌ها این است که سالمندان به‌روز شوند، بتوانند در جامعه اثرگذار باشند و به سالمندان دیگر نیز آموزش دهند.
به گفته مسؤولان قرار بود در سال ۹۶ حتماً از این طرح بهره‌برداری شود. هرچند پس از مدتی به‌طور جدی مطرح شد که قرار است دانشگاه سالمندان در دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان راه‌اندازی شود اما هیچ خبری از راه‌اندازی یا عدم راه‌اندازی آن منتشر نشد. البته پیش از این برای اولین‌بار در ایران در سال ۱۳۹۱ دانشگاه علوم پزشکی زاهدان اقدام به راه‌اندازی دانشگاه نسل سوم کرده بود.
(در همین زمینه: آموزش سالمندان در نخستین دانشگاه سالمندان کشور/ باید برای روبه‌روشدن با سالمندی جمعیت آماده شویم)
طرح مراقبین خانگی و مشکل کمبود بودجه
تیرماه معاون توانبخشی سازمان بهزیستی از تحت پوشش قرار گرفتن ۱۰ هزار نفر از سالمندان و معلولان کشور در طرح مراقبین خانگی طی سال‌های اخیر خبر داد و اعلام کرد که طبق برآوردهای صورت‌گرفته در نظر داشتیم این طرح را برای ۲۵۰ هزار معلول اجرایی کنیم اما متأسفانه کمبود بودجه و اعتبارت مانع اجرای آن شد.
براساس این طرح افراد از کانون خانواده فاصله نمی‌گیرند و از تعداد متقاضیان برای نگهداری در مراکز شبانه‌روزی بهزیستی کاسته می‌شود. در مرحله اول مراقب خانگی از بین اعضای خانواده انتخاب می‌شود و در صورت نداشتن خانواده، تعیین مراقب از خارج از خانواده صورت می‌گیرد. البته از سوی سازمان بهزیستی کشور مبالغی به عنوان کمک‌هزینه نگهداری به مراقبان تعلق می‌گیرد. در این طرح به وسایل مورد نیاز معلول نیز توجه شده است؛ به طوری‌که اگر برای نگهداری معلول در منزل به تهیه تجهیزات ویژه و خاص از جمله تخت مخصوص و مناسب‌سازی محیط نیاز باشد، از سوی بهزیستی تأمین می‌شود. پیش از آغاز به کار، مراقبین خانگی در دوره‌های آموزشی سازمان بهزیستی شرکت می‌کنند و با نحوه مراقبت از سالمندان و معلولان آشنا می‌شوند. ۲ نوع مراقب برای معلولان و سالمندان در این طرح پیش‌بینی شده است.
(در همین زمینه: سند ملی سالمندان و پیش‌بینی حمایت‌هایی از خانواده‌ها/ ورود بنیادهای زیر نظر بهزیستی به موضوع مراقبین خانگی)
(در همین زمینه: طرح مراقبین خانگی و توجه ویژه به زنان سالمند/ برنامه‌هایی برای پرکردن اوقات فراغت زنان سالمند)
سامانه الکترونیک ثبت مداخلات طلاق
سامانه الکترونیک ثبت مداخلات طلاق به‌صورت پایلوت در پنج شهر خراسان رضوی اجرا شد و قرار بود تا پایان فروردین ماه نقاط قوت و ضعف آن بررسی شود و در سال ۹۶ به ۱۱ استان کشور توسعه یابد. اما در فروردین‌ماه اعلام شد که تا پایان سال راه‌اندازی سامانه الکترونیک ثبت مداخلات طلاق در تمام استان‌ها اجرا می‌شود. همچنین اعلام شد که تا پایان خرداد در ۱۰ استان با بیشترین نرخ طلاق راه‌اندازی می‌شود. تهران، البرز، اصفهان، فارس، گیلان، مازندران، مرکزی، قم، کرمانشاه، خراسان رضوی و خوزستان (بدون ترتیب) بیشترین نرخ طلاق کشور را دارند.
براساس این سامانه، افراد قبل از ورود به دادگاه‌ها و ثبت رسمی دادخواست طلاق و پیش از آن‌که بخواهند وارد چرخه وکلا شوند، از همان ابتدا به چرخه خدمات مددکاری و روان‌شناسی ورود پیدا می‌کنند و در جهت حل منازعات زناشویی آنها اقدام می‌شود. بررسی‌های اولیه نشان داد که ۱۸ تا ۲۰ درصد زوجینی که از طرف دادگستری به مراکز این سامانه ارجاع داده شده‌اند، در پیگیری ۶ ماهه تا یک‌ساله به سازش رسیده‌اند.
با وجود وعده‌هایی برای راه‌اندازی این طرح در ۱۰ استان تا پایان خرداد، سرانجام در شهریورماه و در ۱۱ استان راه‌اندازی شد. در دی‌ماه نیز اعلام شد که ۱۹۵ مرکز مداخله کاهش طلاق در کشور ایجاد شده است و در آخرین اخبار در نیمه اسفندماه، کرمانشاه نیز جزو دارندگان این سامانه شد. با این وجود خبری از اجرای آن در کل استان‌ها مطرح نشد.
(در همین زمینه: راه‌اندازی سامانه الکترونیک ثبت مداخلات طلاق در تمام استان‌ها)
(در همین زمینه: شیب رشد طلاق کاهش یافته است، نه طلاق/ تفاوت مراکز مشاوره ناجا و بهزیستی)
راه‌اندازی مرکز مشاوره خانواده در کنار دادگاه‌ها
براساس اعلام مسؤولان بهزیستی در دی‌ماه، قرار بود تا پایان سال ۱۳۰ مرکز مشاوره خانواده در تهران در کنار دادگاه‌ها تشکیل شود که هنوز خبری از آن نیست.
افزودن شیفت به سامانه تلفنی خط ملی اعتیاد
ابتدای امسال عنوان شد که یکی از اولویت‌های مرکز توسعه و پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی در سال ۹۶ افزودن یک شیفت کاری به سامانه خط ملی اعتیاد است که در صورت اجرای این طرح، مدت زمان فعالیت این سامانه تا ساعت ۱۲ شب افزایش پیدا می‌کند.
آبان‌ماه مسؤولان بهزیستی اعلام کردند که اضافه نکردن خطوط ملی اعتیاد، ناشی از همکاری نکردن لازم از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر در تأمین اعتبار مورد نیاز برای گسترش این سامانه تلفنی است.
سند راهبردی کنترل و کاهش طلاق
مردادماه مسؤولان بهزیستی از تدوین سند کنترل و کاهش طلاق در کشور خبر دادند. به گفته آنها سند کنترل و کاهش طلاق در مرحله‌ای است که باید چند نشست کشوری داشته باشیم تا نظرات تمام دستگاه‌ها اخذ شود؛ زیرا لزوماً سازمان بهزیستی به تنهایی نباید فعالیت کند و در این فرآیند نقش تمام دستگاه‌ها پیش‌بینی می‌شود.
در آن زمان و مطابق اعلام بهزیستی پیش‌بینی می‌شد سند راهبردی کنترل و کاهش طلاق نیز تا پایان امسال رونمایی شود. با این وجود براساس اطلاعات منتشرشده، اولین جلسه بررسی این سند در تاریخ ٨ اسفند امسال برگزار شده است و به نظر نمی‌رسد در روزهای پایانی سال شاهد به نتیجه رسیدن آن باشیم.
(در همین زمینه: سند راهبردی کنترل و کاهش طلاق تا پایان سال رونمایی می‌شود)
خانه امن
اردیبهشتماه اعلام شد که خانه‌های امن استان‌های تهران، کرمانشاه، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و رضوی و آذربایجان شرقی به صورت مستقل فعالیت می‌کنند و در سال جاری این مراکز در کشور توسعه خواهند یافت؛ به طوری‌که تعداد خانه‌های امن کشور به ۱۵ واحد خواهد رسید. بر این اساس خانه‌های امن در استان‌های بوشهر، قزوین، هرمزگان، ایلام، اصفهان، خوزستان و خراسان شمالی نیز فاز غربالگری و شناسایی را به اتمام رسانده و در سال جاری به‌صورت مستقل راه‌اندازی خواهند شد.
در سوم مرداد همزمان با افتتاح خانه امن در گرگان اعلام شد که در سطح کشور ۲۲ خانه امن وجود دارد که از این تعداد ۱۵ خانه امن در اختیار بخش خصوصی و ۷ خانه امن در اختیار بخش دولتی قرار دارد.
(در همین زمینه: چرا ظرفیت خانه‌های امن کم است؟/ شماره‌هایی که افراد در معرض خشونت خانگی می‌توانند با آنها تماس بگیرند)
تدوین پروتکل آموزش به مرتکبین خشونت
تدوین و تصویب پروتکل آموزش به مرتکبین خشونت نیز یکی از برنامه‌های معاونت امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در سال جاری بود؛ به طوری‌که برگزاری دوره‌های مخصوص مرتکبین خشونت به‌منظور کاهش خشونت آنها انجام بگیرد. البته از سرانجام این طرح نیز اطلاعی در دست نیست.
تدوین سند حمایت از قربانیان خشونت
از زمستان سال ۹۵ پیش‌نویس سند حمایت از قربانیان خشونت در سازمان بهزیستی آغاز شد. پس از برگزاری جلساتی سرانجام در مردادماه اعلام شد که این سند راهبردی در حال تدوین است و باید به‌روزرسانی شود.
غربالگری اوتیسم
تیرماه غربالگری اوتیسم توسط سازمان بهزیستی در قالب برنامه ملی غربالگری، تشخیص و مداخله آنلاین در اختلال طیف اوتیسم در سراسر کشور در تمامی استان‌های کشور که دارای مراکز روزانه آموزشی و توانبخشی اختلال طیف اتیسم هستند، به‌صورت آنلاین آغاز به کار کرد.
در این برنامه، تمامی کودکان ۲ تا ۵ ساله مراجعه‌کننده به پایگاه‌های غربالگری و تشخیص آن استان (مراکز روزانه آموزش و توانبخشی اختلال طیف اوتیسم)، توسط والدین و با راهنمایی مربیان و کارشناسان آموزش‌دیده، از نظر احتمال دارابودن علایم این اختلال، مورد سنجش و غربال قرار خواهند گرفت. سپس در صورت مشکوک‌بودن کودک به ابتلای این اختلال، اجرای آزمون تشخیصی انجام می‌شود و در صورت قطعی‌شدن تشخیص، کودک به مراکز آموزشی و توانبخشی اختلال طیف اوتیسم استان جهت مداخلات مرکزمحور و خانواده‌محور ارجاع می‌شد.
(در همین زمینه: رنج‌های کودکان مبتلا به اوتیسم در سایه فقدان خدمات بیمه‌ای)
اورژانس اجتماعی
اردیبهشتماه اعلام شد که مقرر شده در سال جاری، ۱۴۰ مرکز اورژانس اجتماعی جدید در شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر تأسیس شود. بار دیگر در مردادماه مسؤولان بهزیستی اعلام کردند که در حالی‌که تاکنون ۱۹۰ مرکز اورژانس اجتماعی داشتیم، برای اولین‌بار امسال ۱۶۰ اورژانس اجتماعی جدید را راه‌اندازی می‌کنیم. با این وجود سرانجام در روزهای آخر شهریور فعالیت ۱۵۰ مرکز اورژانس اجتماعی در سراسر کشور آغاز شد.
افتتاح مراکز مداخله در بحران
مرکز مداخله در بحران یکی از مراکز بهزیستی است که با هدف کنترل و کاهش بحران های فردی، خانوادگی و اجتماعی از طریق ارائه خدمات فوری و تخصصی لازم به افراد آسیب‌دیده اجتماعی یا در معرض آسیب اجتماعی راه‌اندازی و در ابتدای سال جاری ۲۴ مرکز مداخله جدید افتتاح شد.
پرداخت دیه زنان سرپرست خانوار
اردیبهشتماه اعلام شد که بهزیستی دیه جرایم غیرعمد ۲۰ زن سرپرست خانوار را پرداخت کرد. بر این اساس دیه ۱۵ زن سرپرست خانوار از ۱۵ استان کم‌برخوردار و پنج زن سرپرست خانوار شهرستان‌های استان تهران پرداخت شد. به گفته مسؤولان بیش از ۹۰ درصد این زنان، ناخواسته سر از زندان درآورده‌اند و کانون خانواده آنها از هم گسیخته شده است.
راه‌اندازی مرکز ترک اعتیاد زیر ۱۸ سال
اردیبهشتماه اعلام شد که سازمان بهزیستی مرکزی را برای افراد زیر ۱۸ سال شامل کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست که از سوی نیروی انتظامی به بهزیستی ارجاع داده می‌شوند در نظر گرفته است و در این مرکز کار سم‌زدایی انجام می‌شود. این افراد پس از طی فرآیند درمان، در صورتی‌که شرایط لازم برایشان فراهم باشد، به خانواده برگشته و در غیر این صورت، به مراکز سازمان بهزیستی از جمله شبه‌خانواده‌ها ارجاع داده می‌شوند.
براین اساس در زاهدان یک مرکز برای دختران و یک مرکز برای پسران راه‌اندازی شد. عمده گروه هدف این مراکز کودکانی هستند که سرپرست ندارند یا سرپرست‌شان فاقد وجاهت قانونی برای نگهداری از این کودکان است. مثلاً هر دو سرپرست ممکن است در زندان یا معتاد باشند یا نتوانند خانواده را اداره کنند. در زاهدان حدود ۱۱۰ تا ۱۱۵ کودک دختر و پسر درمان شدند
مراکز کودک و خانواده
مراکز کودک و خانواده یکی از مراکز روزانه برای کمک به کودکان کار و خانواده‌های آن‌هاست. طی سال جاری مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده در پیشاهنگی کرج افتتاح شد و قرار بود گسترش یابد اما اطلاعی از افتتاح مراکز جدید شنیده نشد.
مراکز تارک
کودکانی که عمدتاً بدسرپرست یا گاهی بی‌سرپرست هستند، برای ورود به مراکز شبه‌خانواده و اقامت طولانی‌مدت در آن‌جا، یک فرآیند آماده‌سازی را طی می‌کنند. این فرآیند آماده‌سازی در گذشته در خانه تربیتی انجام می‌شد اما در حال حاضر نام این مراکز به خانه‌های توانمندسازی اجتماعی- روانی کودکان (تارک) تغییر کرده است. مراکز تارک، مراکزی تخصصی هستند و کودکانی که ابتدا می‌خواهند وارد سیستم بهزیستی شوند، در این خانه‌ها اقامت می‌کنند. به گفته مسؤولان بهزیستی، این فرآیند به‌ویژه برای کودکان ۱۲ تا ۱۸ ساله انجام می‌شود. زیرا سن‌شان بیشتر است و رفتارهایی در آنها نهادینه شده؛ در نتیجه نیاز به کار بیشتر روانی- اجتماعی دارند.
خردادماه صرفاً تهران و البرز دارای مراکز تارک بودند اما براساس اعلام مسؤولان در سایر مراکز کلان‌شهرها نیز در حال راه‌اندازی است. حدود ۱۲ استان مراکز قدیمی خانه‌های تربیتی دارند و معمولاً در اتاقی در مراکز شبه‌خانواده آماده‌سازی صورت می‌گیرد که آنها به‌روزرسانی می‌شوند تا بتوانند استاندارد مرکز تارک را پیدا کنند.
مقرر بود تا پایان امسال تمام استان‌ها دارای مراکز توانندسازی اجتماعی- روانی کودکان به تفکیک دختر و پسر شوند. با گذشت مدتی کوتاه در اصفهان و فارس مراکز تارک راه‌اندازی شد اما خبری از سایر استان‌ها شنیده نشد.
(در همین زمینه: مراکز تارک با خدمات تخصصی‌تر جایگزین خانه‌های تربیتی می‌شود)
راه‌اندازی مراکز جامع خدمات بهزیستی
تیرماه از سوی مسؤولان بهزیستی اعلام شد که راه‌اندازی مراکز جامع خدمات بهزیستی در مناطق محروم و حاشیه‌نشین کشور در دستور کار بهزیستی قرار گرفته است. به گفته مسؤولان ۳۰ شهرستان به‌عنوان محروم‌ترین نقاط ایران شناسایی شده بودند که برنامه‌های خود را برای راه‌اندازی مراکز جامع خدمات بهزیستی در آنها تا پایان سال ارائه کردند و در گام بعدی اجرای این طرح نیز این مراکز جامع در ۱۲۰ منطقه حاشیه‌نشین کل کشور راه‌اندازی خواهد شد.
در آن زمان یک مرکز جامع خدمات بهزیستی در استان سیستان و بلوچستان و یک مرکز در حاشیه شهر مشهد با توجه به افزایش حاشیه‌نشینی در اطراف مشهد مقدس راه‌اندازی شده بود و قرار بود به زودی سه مرکز در استان‌های کرمان، کرمانشاه و خوزستان راه‌اندازی شود. با گذشت چند روز و در آستانه هفته بهزیستی انوشیروان محسنی‌بندپی، رییس سازمان بهزیستی کشور از راه‌اندازی این مراکز خبر داد. به گفته او در حوزه خدمات CBR یا مرکز جامع خدمات بهزیستی، هم‌اکنون بالغ بر ۴۲۰ هزار نفر از خدمات CBR روستایی سازمان بهزیستی بهره‌مند شدند.
به دنبال این اظهارات، روزهای پایانی تیرماه شاهد راه‌اندازی پایگاه‌هایCBR در برخی شهرهای کشور بودیم؛ به طوری‌که در اولین افتتاح، رییس سازمان بهزیستی کشور با حضور در مرکز سراوان، آن را افتتاح کرد و همزمان ۲۰ پایگاه CBR شهرهای محروم کشور در ۶ استان سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، چهارمحال بختیاری، خوزستان، گلستان و کرمان به صورت ویدئوکنفرانس افتتاح شد. از مجموع این ۲۰ پایگاه، ۱۰ پایگاه آن در شهرستان‌های سیب و سوران، مهرستان، خاش، هیرمند، زهک، سرباز، دلگان، نیکشهر و کنارک از توابع استان سیستان و بلوچستان قرار دارند و پایگاه CBR سراوان به صورت پایلوت انتخاب شده است. همچنین ۷ پایگاه متعلق به شهرستان‌های جنوبی و محروم استان کرمان شامل عنبرآباد، قلعه‌گنج، منوجان، فاریاب، رودبار‌جنوب، ریگان و نرماشیر می‌شود.
آذرماه نیز عنوان شد که خدمات CBR برای ۴۲۰ هزار روستا انجام شده و قرار است این طرح برای استان سیستان و بلوچستان به شکل پایلوت در سطح شهری انجام شود.
غربالگری تنبلی چشم
اواسط تیرماه اعلام شد که ۷۵ درصد کودکان پیش‌دبستانی کشور بالغ بر ۳ میلیون نفر طی سال گذشته برای پیشگیری از تنبلی چشم غربالگری شدند. براین اساس عیوب تنبلی چشم در چهار درصد کودکان مشخص شد که با مداخله به‌موقع، از تنبلی چشم پایدار در آنها جلوگیری به‌عمل آمد. همچنین درصدی از کودکان برای دریافت خدمات تخصصی به مراکز ارجاع شدند تا دچار نابینایی نشوند.
معضل زنان معتاد
تیرماه اعلام شد که سرپناه‌های شبانه ویژه زنان معتاد بی‌خانمان راه‌اندازی شده است. همچنین مراکز بین راهی نیز ایجاد شده تا از زنان متأهلی که پس از ترک اعتیاد از سوی خانواده پذیرش نمی شوند، نگهداری شود. از سویی ۲ تا ۳ مرکز مادر و کودک نیز برای مادران معتاد فعال شده تا این افراد به همراه کودکان‌شان نگهداری شوند. براین اساس تصمیم گرفته شده بود که سرپناه شبانه ویژه زنان معتاد بی‌خانمان توسعه یابد اما از سرانجام آن خبری نشد.
(در همین زمینه: اینجا خماری نمی‌کشیم/ جایی برای زندگی)
راه‌اندازی مهدکودک در کنار زندان‌ها
وجود یا عدم وجود مهدکودک در مجاورت زندان‌های زنان یکی از چالش‌هایی است که مخالفان و موافقان خود را دارد. پس از کشمکش این افراد سرانجام اعلام شد که در ۲ زندان شیرخوارگاه وجود دارد و زندان‌هایی که بیش از ۱۰ کودک دارند، می‌توانند مجوز شیرخوارگاه بگیرند. براین اساس اعلام شد که پیگیر راه‌اندازی شیرخوارگاه در زندان فشافویه تهران هستند.
زندان فشافویه صاحب شیرخوارگاه می‌شود
همچنین مدیرکل امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور در گفت‌و‌گو با مهرخانه بیان کرد که. پیش از این مشکلاتی مطرح بود که به گفته مسؤولان زندان حل شده است. تاکنون در تهران شیرخوارگاهی برای زندان افتتاح نشده است. چند سال قبل بازدیدی انجام شد اما شرایط لازم را برای راه‌اندازی شیرخوارگاه نداشتند که با رفع مشکلات در حال حاضر کار صدور مجوز آن به پایان می‌رسد.
پس از مدتی در اواخر مرداد بهزیستی اعلام کرد این آمادگی را دارد که به هر زندان که بیش از ۱۰ کودک در آن حضور داشته باشد، مجوز تأسیس مهدکودک ارائه کند؛ این در حالیست که بهزیستی نسبت به تربیت مربی برای این مراکز نیز از آنها حمایت خواهد کرد.
در همان زمان در اصفهان خیریه حضرت علی اصغر(ع) که دارای مجوز از بهزیستی است در زندان با هزینه شخصی پروانه مهدکودک گرفته و در آن‌جا محلی را برای مهدکودک در اختیار گرفته بود.
طراحی سامانه‌ای برای پیگیری موارد ثبت‌شده آسیب‌ها
مردادماه حبیب‌الله مسعودی‌فرید، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور از راه‌اندازی سامانه‌ای برای ثبت اطلاعات آسیب‌دیدگان اجتماعی خبر داد. به گفته او بهزیستی در حال طراحی سامانه‌ای است تا بتواند تمامی موارد کودک‌آزاری، همسرآزاری و مواردی که به حوزه آسیب‌ها ارجاع داده می‌شود را ثبت کند تا قابل پیگیری باشد. هدف از این سامانه امکان پیگیری افراد در مراجعات احتمالی بعدی آن‌هاست. البته این سامانه بیشتر در حوزه آسیب‌های پنهان، زنان آسیب‌دیده و کودکان خیابانی که ممکن است کد ملی خود را ندانند یا نگویند، فعالیت می‌کند.
در این سامانه هر فردی که وارد سیستم شود، از طریق قرنیه چشم یا روش‌هایی که بتواند کدی واحد به این افراد بدهد، رهگیری می‌شود. براساس اعلام بهزیستی احتمال این می‌رفت که اولین بخش سامانه تا اواخر پاییز در استان تهران راه‌اندازی شود اما خبری از افتتاح آن منتشر نشد.
اجباری‌شدن غربالگری ژنتیک و تدوین آیین‌نامه آن
مردادماه با خبر دیگری نیز همراه بود. از سوی مسؤولان بهزیستی مطرح شد که براساس قانون برنامه ششم توسعه که غربالگری ژنتیک را برای زوجینی که تصمیم به ازدواج دارند، اجبار کرده است، با همکاری وزارتخانه‌های بهداشت، تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان برنامه و بودجه، آیین‌نامه غربالگری ژنتیک در حال تدوین و ارائه به هیأت دولت است.
طبق برنامه ششم توسعه حدود چهار ماه بعد از ابلاغ قانون برنامه ششم آیین‌نامه باید تصویب شود. در مهر یا آبان زمان تصویب آیین‌نامه تمام و باید در نیمه دوم سال تکلیف این موضوع مشخص می‌شد اما در این زمینه اطلاع‌رسانی نشده است.
برنامه ترک اعتیاد به الکل
تصمیم برای افزودن برنامه ترک اعتیاد به الکل خبر دیگری بود که در مرداد منتشر شد. بر این اساس مقرر شده بود تا این سازمان با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای با انجمن‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد، برنامه‌های درمان اعتیاد به الکل و توانمندسازی‌های مربوط به آن را به‌طورادغام‌یافته در برنامه‌های ترک اعتیاد مراکز درمان اقامتی و سرپایی بگنجاند. نتایج این تصمیم نیز مشخص نیست.
(در همین زمینه: ۳۰ درصد از مصرف‌کنندگان الکل در ایران زن هستند/ آخرین وضعیت راه‌اندازی مراکز ترک اعتیاد به الکل)
لایحه اصلاحی ممنوعیت ازدواج فرزندخوانده با سرپرست
ازدواج فرزندخوانده با سرپرست یکی از چالش‌های چندساله است. شهریورماه مسؤولان بهزیستی از لایحه حذف ازدواج فرزندخوانده با سرپرست چه در زمان حضانت و چه بعد از آن، از متن قانون خبر دادند. به گفته آنها دولت لایحه اصلاحی ممنوعیت ازدواج فرزندخوانده با سرپرست را تدوین و به‌زودی به مجلس شورای اسلامی ارسال خواهد کرد. چنان‌چه پس از ارسال لایحه اصلاحی مذکور مبنی بر ممنوعیت مطلق ازدواج میان فرزندخوانده و سرپرست فقها و حقوقدانان شورای نگهبان مجدداً آن را رد کنند، این لایحه را به مجمع تشخیص مصلحت نظام خواهیم فرستاد تا از این طریق نسبت به تصویب آن اقدام شود.
با این وجود خبری از لایحه دولت نشد و مهرماه سیده حمیده زرآبادی، نماینده مجلس شورای اسلامی از تهیه طرحی با عنوان اصلاح تبصره ماده ۲۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بدسرپرست و بی‌سرپرست خبر داد. به گفته او نمی‌توانستیم منتظر بمانیم که آیا دولت این لایحه را به مجلس می‌فرستد یا نه. اگر اختلافی بین لایحه دولت و مجلس وجود داشته باشد، در صورتی‌که لایحه به مجلس برسد، هرکدام بهتر بود را پیش می‌بریم. اگر هم‌پوشانی داشت یا مکمل یکدیگر بود، کامل و تحت عنوان طرح یا لایحه ارایه می‌کنیم. همچنین اگر به مجلس نرسد و در کمیسیون‌های دولت بماند، طرح خودمان را پیش می‌بریم. اگر لایحه نسبت به طرح کامل‌تر باشد، آن را پیش می‌بریم و طرح خود به خود کنار می‌رود.
از سرنوشت لایحه دولت اطلاعی در دست نیست و طرح مجلس نیز اعلام وصول شده است.
راه‌اندازی سامانه فرزندخواندگی
شهریور خبر افتتاح سامانه فرزندخواندگی منتشر شد. براساس گفته‌های مسؤولان، با افتتاح این سامانه زوجین متقاضی راحت‌تر از گذشته می‌توانند برای فرزندخواندگی ثبت‌نام کنند. این طرح به صورت پایلوت در تهران انجام می‌شود و پس از گذراندن فاز آزمایشی در سراسر کشور اجرایی خواهد شد. این سامانه برای سه گروه از متقاضیان راه‌اندازی شده است: افرادی که صاحب فرزند نمی‌شوند، خانواده‌هایی که یک فرزند دارند و در مرحله سوم نیز دختران مجرد بالای ۳۰ سال می‌توانند برای ثبت‌نام و تقاضای فرزندخواندگی در این سامانه اقدام کنند.
راه‌اندازی سامانه سراج
اوایل دی‌ماه سامانه پیمایش رصد آسیب‌های اجتماعی و تعیین‌کننده‌های آن (سراج) در ۳۱ استان راه‌اندازی شد. به گفته مسؤولان بهزیستی، این سازمان جزو نهادهایی است که باید تا پایان برنامه ششم توسعه میزان آسیب‌های اجتماعی را تا ۲۵ درصد کاهش دهد؛ به همین دلیل سامانه رصد راه‌اندازی شد. بحث رصد، به برنامه‌ریزان اجتماعی کمک می‌کند.
در مرحله ابتدایی طرح، در هر استان ۴۱۰۰ پرسشنامه به تعداد مساوی در بین جمعیت خانم و آقا و در رده سنی خاص توزیع می‌شود و پاسخ‌ها پس از جمع‌آوری در اختیار گروه پژوهشی-دانشگاهی متولی امر قرار گرفته و بر اساس روش‌های آماری علمی و دقیق تجزیه و تحلیل می‌شوند. پس از شناسایی آسیب‌های شایع و رایج در هر استان و اولویت‌بندی آسیب‌ها در هر منطقه، برای پیشگیری از آسیب‌ها برنامه‌ریزی و اقدامات مؤثر انجام خواهد شد.
(در همین زمینه: سامانه سراج رونمایی شد/ حل آسیب‌های اجتماعی با راهکارهای منطقه‌ای)
طرح خدمات سازگاری پس از وضعیت طلاق
اواسط بهمن‌ماه از سوی بهزیستی عنوان شد که مراکز خدمات مشاوره‌ای جهت سازگاری پس از وضعیت طلاق در سراسر کشور افزایش می‌یابد و طی آن، خدماتی مانند بازآرایی زندگی والد و فرزند و مشاوره برای ازدواج مجدد یا موقت ارائه می‌شود. همچنین اعلام شد که بهزیستی در حال آماده کردن محتوا و ساخت فیلم و انیمیشن برای سازگاری فرد پس از وقوع طلاق است.
با توجه به زمان شروع این طرح، احتمالاً در سال ۹۷ باید منتظر به نتیجه رسیدن آن باشیم.
مرکز رفاه کودک و خانواده
اواسط بهمن مرکز رفاه کودک و خانواده ویژه کودکان ۶ ماه تا ۱۲ سال برای ارائه خدمات نگهداری و مراقبتی در ساعات عدم حضور والدین در منزل، برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه والدین، اردوهای فرهنگی تفریحی و برگزاری دوره‌های آموزشی مهارت‌های سرپرستی راه‌اندازی شد. این مرکز از مراکز غیردولتی تحت نظارت سازمان بهزیستی بوده و با ارائه خدمات عمومی و به‌صورت ساعتی و تمام‌وقت آماده به کار است و خدماتی نظیر مراقبت روزانه، انجام تکالیف مدرسه، مددکاری اجتماعی، مشاوره و راهنمایی، اردوهای فرهنگی تفریحی، فعالیت‌های فوق برنامه و دوره‌ها و جلسات آموزشی ویژه خانواده‌ها را ارائه می‌دهد.
براساس اعلام سازمان بهزیستی به‌طور کلی ۱۶ مرکز رفاه کودک و خانواده در سراسر کشور افتتاح شده است و تلاش می‌شود که تا پایان سال ۳ مرکز دیگر نیز افتتاح شود و بیشتر مهدها به سمت چنین مراکزی سوق داده شود.
قانون حمایت از معلولان
در روزهای ابتدایی اسفند از سوی سازمان بهزیستی اعلام شد که ایرادات مطرح‌شده از سوی شورای نگهبان برطرف شده و لایحه حمایت از معلولات تا پایان سال در مجلس به تصویب و بخشی از آن در سال ۹۷ اجرا خواهد شد.
منبع: مهرخانه
