Photo: Lolostock/bigstock.com

موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل خانه امن

پرسشگر: تقریبا ۱۸ ماه قبل از شوهرم جدا شدم. دلیل آن هم علاوه بر بدرفتاری‌های شوهرم، اصرار وی به خروج از ایران بود. او اصرار داشت که از ایران خارج شویم و به کانادا مهاجرت کنیم. من مخالف بودم  زیرا نمی‌توانم از خانواده‌ام دور باشم. به همین دلیل اختلافات‌مان جدی شد تا این‌که به صورت توافقی جدا شدیم. یک دختر ۳ ساله داریم که دادگاه حضانتش را به من داده است. پس از جدا شدن، شوهرم به کانادا رفت و پس از چند ماه برگشت. با من تماس گرفت و گفت که می‌خواهد دخترمان را به کانادا ببرد و در حال گرفتن پاسپورت برای او است. طبیعتا من مخالفت کردم. پس از چندی دوباره تماس گرفت و گفت که می‌خواهد برای چند هفته به قصد گردش دخترم را به کانادا ببرد. من فکر می‌کنم می‌خواهد بچه را از من بگیرد و بعد از این‌که از کشور خارج کرد دیگر برنگرداند. خیلی نگران هستم. می‌ترسم دخترم را از من دور کند. بعضی وقت‌ها دخترم را به خانه مادرش می‌برد و چند ساعتی نگه می‌دارد. می‌ترسم در یک فرصت بچه را از کشور خارج کند. آیا می‌تواند چنین کاری کند؟ لطفا مم را راهنمایی کنید؟ آیا می‌تواند پاسپورت برای دخترم بگیرد؟

وکیل خانه امن: توجه داشته باشید که گرفتن پاسپورت با خروج از کشور متفاوت است. پدر دخترتان به عنوان ولی او اجازه گرفتن پاسپورت را دارد و می‌تواند فرزند را از کشور خارج کند اما احتیاج به رضایت شما دارد. یعنی چون شما مسئول حضانت هستید بدون رضایت شما نمی‌تواند کودک را خارج کند مگر به طور موقت و با حکم دادگاه. ماده ۴۲ قانون حمایت از خانواده در این باره مقرر کرده است که «صغیر و مجنون را نمی‌توان بدون رضایت ولی، قیم، مادر یا شخصی که حضانت و نگهداری آنان به او واگذار شده است از محل اقامت مقرر بین طرفین یا محل اقامت قبل از وقوع طلاق به محل دیگر یا خارج از کشور فرستاد، مگر این‌که دادگاه آن را به مصلحت صغیر و مجنون بداند و با درنظر گرفتن حق ملاقات اشخاص ذی‌حق این امر را اجازه دهـد. دادگاه درصـورت موافقت با خـارج کردن صغیـر و مجنون از کشور، بنابر درخواست ذی‌نفع، برای تضمین بازگرداندن صغیر و مجنون تأمین مناسبی اخذ می‌کند.» از این ماده به خوبی پیداست که بدون اجازه مسئول حضانت نمی‌توان کودک را از کشور خارج کرد.

پرسشگر: آیا باید اقدامی برای ممنوع‌الخروجی دخترم انجام دهم؟

بله. گرچه در ماده فوق گفته شده که نمی‌توان بدون اذن مسئول حضانت کودک را خارج کرد اما اگر حکم ممنوع‌الخروجی وجود نداشته باشد احتمال خارج کردن کودک توسط پدرش وجود دارد. در یک نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه نیز این امر مورد تاکید قرار گرفته است. از این اداره پرسیده شده: «درصورتی‌که پدر قصد خارج کردن فرزندش از کشور را داشته باشد، آیا مادر یا سایر اشخاص در ماده ۴۲ یاد شده حق ممنوع‌­الخروج کردن طفل از کشور را دارند؟» این اداره نیز در پاسخ گفته است: «مادر یا شخص دیگری که به حکم دادگاه عهده‌دار حضانت فرزند است، می‌تواند نسبت به ممنوع‌الخروجی فرزند اقدام کند تا ولی قهری نتواند بدون رضایت ایشان، نسبت به خروج فرزند اقدام کند.» (نظریه شماره۱۹۶۷/۹۲/۷ ـ ۹/۱۰/۱۳۹۲  اداره کل حقوقی قوه قضائیه) بنابراین شما باید نسبت به ممنوع‌الخروجی دخترتان اقدام کنید تا پدرش نتواند وی را از کشور خارج کند. برای این کار باید به دادگاه حقوقی رفته و دادخواستی تنظیم کنید. در دادخواست توضیح دهید که جدا شده‌اید و دادگاه خانواده حضانت فرزند را به شما واگذار کرده است. حکم طلاق و همچنین مدارک شناسایی فرزند را ضمیمه دادخواست کنید. در شرح دادخواست توضیح دهید که پدر قصد خارج کردن کودک از کشور را دارد. می‌توانید توضیح دهید که در صورت خروج کودک حق حضانت شما از بین خواهد رفت و این خلاف قانون و تصمیم دادگاه است. به هر حال  دادگاه در این مورد حکم مقتضی را صادر خواهد کرد. به احتمال بسیار تقاضای شما پذیرفته می‌شود اما اگر مورد خاصی وجود داشت که دادگاه تشخیص بدهد که خروج طفل به مصلحتش است با اخذ تامین مناسب به صورت موقت اجازه خروج را می‌دهد. این تصمیم بعید به نظر می‌رسد.