موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل خانه امن

پرسشگر: سه سال پیش با مردی که همسایه‌مان بود ازدواج کردم. خودم چندان راضی به ازدواج با این مرد نبودم اما به دلایلی پذیرفتم. شوهرم فرد مذهبی است. گذشته از اینکه در این سه سال ارتباط مرا با بسیاری از اقوام و دوستان و همسایگان قطع کرده است، چند ماه پیش متوجه شدم که ایشان مرتبا با یک خانم صحبت می‌کنند. چندین بار مکالمه شوهرم را شنیدم. از آنجا که این مکالمه‌ها بسیار صمیمانه بود به نظرم رسید که احتمال دارد ایشان با آن خانم روابطی داشته باشند. به هر حال پس از مدتی مساله را به خودش گفتم. اول انکار کرد و گفت که این خانم از همکاران او است. به هر حال یک روز تلفن شوهرم را نگاه کردم و پیام‌هایی را که فرستاده بود خواندم. کاملا مطمئن شدم که رابطه‌ای بین شوهرم و این خانم وجود دارد. موضوع را دوباره گفتم. این بار شوهرم انکار نکرد. گفت که زن مطلقه‌ای را صیغه کرده است و یک ماه بعد مدت صیغه به پایان می‌رسد. کارمان به دعوا کشید به طوری که همسایه‌ها نیز متوجه شدند. در حین مشاجره با عصبانیت گفت که صیغه حق شرعی و قانونی مرد است و مرد می‌تواند صیغه کند و زن نمی‌تواند مخالفت کند. به هر حال من خیلی از این موضوع ناراحت شدم و به خانه پدرم رفتم. پس از یک ماه و نیم با وساطت ریش‌سفیدان و اصرار خانواده‌ام به خانه برگشتم. شوهرم گفت که مدت صیغه تمام شده است و دیگر رابطه‌ای با آن خانم ندارد. اما احتمال می‌دهم دوباره چنین کاری را بکند. از طرف دیگر رفتارهای وی در خانه نیز مرا اذیت می‌کند. می‌خواستم در این مورد از شما راهنمایی بخواهم. مگر این طور نیست که مرد برای ازدواج دوم باید از زن اجازه بگیرد؟ آیا از لحاظ قانونی کار همسرم درست بوده است؟ اگر تکرار شد چه کار می‌توانم بکنم؟

وکیل خانه امن: متاسفم از مشکلی که برای‌تان پیش آمده است. در مورد ازدواج موقت همسرتان باید عرض کنم که در قانون حمایت خانواده سال ۱۳۵۳ آمده است که مرد برای ازدواج مجدد لازم است اجازه همسر خود را بگیرد. اما اینکه آیا در ازدواج موقت نیز چنین است یا نه اختلاف نظر وجود دارد. یعنی عده‌ای می‌گویند که برای ازدواج موقت دوم یا‌‌ همان صیغه، مرد نیازی ندارد که اجازه همسر خود را داشته باشد اما در مقابل عده دیگری می‌گویند که در صیغه نیز مرد باید اجازه همسر اول را داشته باشد. دادگاه‌ها نیز در این مورد نظر واحدی ندارند. اما به هر حال با توجه به اینکه در قانون از لزوم اجازه برای ازدواج مجدد بحث شده و تاکیدی بر ازدواج دایم نداشته است، پس به نظر می‌رسد که مرد حتی برای ازدواج موقت مجدد نیز باید از همسر اول خود رضایت داشته باشد. مگر در مواردی که قانون اجازه را لازم ندانسته باشد. مانند عدم تمکین زن از شوهر، ابتلا زن به جنون یا بیماری‌های صعب‌العلاج، محکومیت زن، اعتیاد مضر زن، ترک زندگی، عقیم بودن و غایب مفقودالاثر بودن. این موارد در ماده ۱۶ قانون حمایت خانواده آمده است.

پرسشگر: پس اگر این چنین است آیا ازدواج شوهر من از لحاظ شرعی و قانونی درست نبوده است؟

وکیل خانه امن: از لحاظ شرعی نمی‌توان گفت درست نبوده است اما از لحاظ قانونی لازم بود از شما اجازه بگیرد.

پرسشگر: خوب حالا که اجازه نگرفته چه می‌شود؟

وکیل خانه امن: اگر قبول کنیم که در ازدواج موقت نیز مرد باید از همسر خود اجازه بگیرد، می‌توانیم بگوییم که در صورت عدم اجازه، زن می‌تواند از شرط ضمن عقد که در نکاحنامه‌های چاپی آمده است استفاده و خود را مطلقه کند. طبق این شرط اگر مرد ازدواج مجدد بدون اجازه کند زن وکیل در طلاق است. از طرف دیگر از آنجا که ازدواج مجدد باعث مشقت زن می‌شود، زن می‌تواند با استناد به عسر و حرج خود، از دادگاه تقاضای طلاق کند. فقط در مورد شما یک مساله وجود دارد. از آنجا که مدت ازدواج موقت شوهرتان به اتمام رسیده است، البته اگر ایشان واقعیت را گفته باشند، شما نمی‌توانید با استناد به ازدواج موقت همسرتان که هم اکنون در حالت ازدواج نیست، از حقوقی که توضیح دادم استفاده کنید. یعنی با توجه به اینکه هم اکنون همسرتان با آن خانم رابطه زوجیت ندارد، بنابراین مبنایی برای استفاده از حق وکالت در طلاق یا استناد به عسر و حرج وجود ندارد. به طور خلاصه اینکه به هنگام استفاده از یک حق لازم است مبنای به وجود آورنده آن نیز وجود داشته باشد. طبیعی است اگر شوهرتان دوباره ازدواج موقت کند، به محض این ازدواج شما می‌توانید از حق جدایی بهره‌مند شوید.

پرسشگر: در مورد رفتارهای شوهرم چطور؟ ایشان ارتباط مرا با اقوام و آشنایان بسیار محدود کرده است. حتی برای رفتن به جایی باید از او اجازه بگیرم. واقعا خیلی اذیت می‌شوم. تحملش بسیار سخت است.

وکیل خانه امن: تنها حقی که قوانین در این مورد برای شما پیش بینی کرده‌اند، مراجعه به دادگاه و تقاضای طلاق است. اگر رفتار مرد زن را به سختی اندازد به حدی که قابل تحمل نباشد، وضعیت عسر و حرج به وجود می‌آید. در این وضعیت زن می‌تواند تقاضای طلاق کند. تشخیص عسر و حرج با دادگاه خواهد بود.