زیاد می‌شنویم که ازدواج به تأخیر افتاده است، اما مطالعات نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد زنان وقتی به سن ۴۵ سال رسیده‌اند، ازدواج کرده‌اند.عمومیت ازدواج برای زنان ۹۹ درصد و برای مردان ۹۸ درصد است، اما تجرد قطعی حدود یک یا دو درصد است.
این را رییس مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی در افتتاحیه همایش خانواده سالم، جمعیت و توسعه پایدار گفت.
دکتر سید جلال عباسی با اشاره به این‌که روند باروری در همه استان‌های کشور کاهش داشته و به سطح جانشینی رسیده است، افزود: با این‌که تصور می‌شود در استان‌های حاشیه مرزی باروری بالایی وجود دارد، اما تنها در استان سیستان‌وبلوچستان در کل کشور روند باروری بالاست که البته در این استان نیز حجم جمعیت زیاد نیست و نمی‌تواند سطح جمعیت کشور را چندان بالا ببرد. سطح باروری در کشور ما ۱٫۸ است و وزن باروری در استان‌هایی متمرکز است که زیر سطح جانشینی هستند. می‌گویند مردم تمایلی به فرزندآوری ندارند، اما با توجه به آمار، وضعیت به این شکل بحرانی نیست. یک‌سوم زنان یا ازدواج نکرده‌اند یا فرزند ندارند یا تنها یک فرزند دارند. یک‌سوم از آن‌ها نیز دو فرزند و یک‌سوم دیگر بیش از دو فرزند دارند. این آمار تأیید می‌کند که سطح باروری به آن شدتی که گفته می‌شود پایین نیست.
تأخیر در ازدواج؛ مهم‌ترین دلیل پایین‌بودن باروری/ هر سال تأخیر در ازدواج یک‌چهارم فرزند را کاهش می‌دهد
رییس مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی در رابطه با دلایل باروری پایین گفت: یکی از مهم‌ترین این دلایل، تأخیر در ازدواج است. در ژاپن که باروری ۱٫۲ است، ۷۵ درصد پایین‌بودن این نرخ را به دلیل تأخیر در ازدواج می‌دانند. در کشور ما در دهه ۷۰، ۱۵ درصد از کاهش باروری به دلیل تأخیر در ازدواج بود، اما الان این رقم به ۳۵ درصد می‌رسد. هر سال تأخیر در ازدواج می‌تواند یک‌چهارم فرزند را کاهش دهد. مسئله دومی که باعث کاهش باروری می‌شود ناامنی اقتصادی، بیکاری و اشتغال به مشاغل پاره‌وقت است؛ کسانی که امنیت شغلی ندارند، فرزندآوریشان کمتر است.
عوامل پایین‌بودن سطح باروری در ایران با کشورهای دیگر تفاوت دارد
او افزود: دلیل دیگر کاهش باروری به موانع ترکیب کار و فرزندآوری برای زنان برمی‌گردد. در یک جامعه مردسالار تمام وظایف خانه‌داری و فرزندآوری بر دوش زنان است و انتظارات محیط کاری نیز از زنان بالاست. یکی دیگر از دلایل را اشاعه ارزش‌های پست‌مدرنیستی در جامعه می‌دانند، اما علی‌رغم تغییرات به‌وجود آمده و این‌که می‌گویند جامعه ما غربی شده است، مطالعات خلاف این را نشان می‌دهد و می‌گوید دلایل تغییر رفتار ایرانی‌ها با غربی‌ها متفاوت است و بحران اقتصادی و بیکاری باعث تأخیر در ازدواج می‌شود. باید توجه داشته باشیم که در ایران عوامل پایین‌بودن سطح باروری با عوامل کشورهای دیگر تفاوت دارد.
لزوم ایجاد تغییر نگرش در افراد
عباسی بستر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را از دیگر عوامل کاهش نرخ باروری دانست و یادآور شد: شرایط اجتماعی و سیاسی در فرزندآوری مؤثر است. در زمان انقلاب امیدها زیاد شده بود و جمعیت افزایش یافت. بعد هم که سیاست‌های تنظیم خانواده پیگیری شد و جمعیت کنترل شد. الان هم شرایط بحران اقتصادی خانواده‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. یکی دیگر از عوامل، به طولانی‌بودن فاصله تولد بین فرزندان برمی‌گردد. باید تغییر نگرش به‌وجود آوریم تا از این طریق اثر مقطعی پایین‌بودن باروری جبران شود.
بیش از ۹۰ درصد زنان تا سن ۴۵ سالگی ازدواج می‌کنند/ یک تا دو درصد تجرد قطعی
رییس مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی خاطرنشان کرد: زیاد می‌شنویم که ازدواج به تأخیر افتاده است، اما مطالعات نشان می‌دهد که بیش از ۹۰ درصد زنان وقتی به سن ۴۵ سال رسیده‌اند، ازدواج کرده‌اند. عمومیت ازدواج برای زنان ۹۹ درصد و برای مردان ۹۸ درصد است، اما تجرد قطعی حدود یک یا دو درصد است. میانه سن ازدواج حدود ۲۲٫۵ سال است؛ یعنی ۵۰ درصد زنان در ایران قبل از سن ۲۲٫۵ سالگی ازدواج می‌کنند. در سطح بین‌المللی سن متوسط ازدواج برای زنان در چین ۲۵ سال، در کره شمالی ۲۵٫۵ سال، در ژاپن ۳۰ سال، در لبنان ۲۸ سال و در ایران ۲۳ سال است. در نهایت، بیش از ۹۵ درصد زنان ازدواج خواهند کرد. در مقایسه جهانی سطح ازدواج در کشور ما نسبتاً پایین است. خیلی مشکل است که وقتی سن ازدواج بالا رفت بتوانیم آن را کاهش دهیم، اما باید تسهیلاتی ارایه دهیم و سن ازدواج را در سطحی که هست، پایدار نگه داریم. می‌توانیم سطح باروری را هم تا همان حد نگه داریم که پایین‌تر نیاید.
۳۷ تا ۴۰ درصد ازدواج‌ها در ایران خویشاوندی است/ وجود الگوهای متفاوتی از خانواده در کشور
عباسی در رابطه با وضعیت ازدواج خویشاوندی در کشور تصریح کرد: یکی از شاخص‌های پایداری خانواده مربوط به درصد افرادی است که ازدواج خویشاوندی دارند. در ۴ دهه اخیر در ایران، درصد ازدواج خویشاوندی نسبتاً ثابت بوده و ۳۷ تا ۴۰ درصد ازدواج‌ها در ایران خویشاوندی است. این میزان در گیلان حدود ۲۳ درصد، در آذربایجان غربی ۳۰ درصد، در یزد ۴۰ درصد و در سیستان‌وبلوچستان ۷۸ درصد است. این آمار نشان‌گر تفاوت‌های قومی و فرهنگی در کشور ماست و به همین دلیل نمی‌توانیم بگوییم یک مدل خاص خانواده ایرانی داریم، بلکه الگوهای متفاوتی از خانواده در کشور وجود دارد.
او اظهار داشت: آیا این تغییراتی که در جامعه به‌وجود آمده، ناشی از اراده خود افراد است؟ مثلاً سقط جنین زیاد است، اما آیا آدم‌هایی که این کار را انجام می‌دهند، آن را تأیید هم می‌کنند؟ سال ۸۶ و ۸۹ مطالعه‌ای در استان یزد داشتیم و از زنان سؤال کردیم که فکر می‌کنید جامعه ما چه تغییراتی می‌کند و این تغییرات خوب است یا بد؟ اکثر آن‌ها گفتند طلاق افزایش می‌یابد، اما ۹۷ درصدگفتند این اتفاق بدی است. ۷۰ درصد پاسخ‌گویان معتقد بودند الان تعداد فرزندان مطلوب است و این یعنی فرزند کم برای آن‌ها مطلوبیت دارد. نگرش‌های دینی و اعتقادی نسبت به خانواده در کشور ما پایدار است، اما باید ببینیم چه عوامل ساختاری موجب این تغییرات شده است.
تسهیلات فرزندآوری در سایر کشورها
رییس مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی عنوان داشت: کشورهایی که باروری زیر ۲ درصد دارند، تسهیلاتی را در مثل پرداخت‌های دولتی و خدمات نقدی و غیرنقدی، کم‌کردن مالیات و … برای کسانی که فرزنددار می‌شوند، نظر گرفته‌اند. همچنین، حمایت‌های خوبی برای زنان و ترکیب اشتغال و فرزندآوری آن‌ها دیده شده است. نکته‌ای که در مورد این کشورها وجود دارد این است که سیاست‌های حمایتی را زودتر از زمانی که باروری خیلی کاهش یابد، ارایه داده‌اند. در کشور ما نیز باید بین بخش خصوصی و دولتی برای ارایه خدمات در این زمینه هماهنگی وجود داشته باشد. جالب است که در کشورهای اسکاندیناوی خدمات سخاوتمندانه‌تری نسبت به کشورهای جنوب اروپا ارایه می‌شود.
عباسی ضمن بیان این مطلب که خانواده مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که تغییر می‌کند، گفت: تحولات خانواده را باید در بستر تحولات شرایط اقتصادی و اجتماعی تبیین کنیم. باید نگرش‌های زنان و جوانان را به درستی بشناسیم؛ به جای این‌که به آن‌ها اتهام بزنیم. با توجه به مطالعاتی که در یک دهه گذشته انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که حتی در کشورهای دیگر نیز ازدواج عمومیت دارد و در ایران هم بسیار مطلوبیت دارد. تداوم سطح فعال ازدواج با ارایه خدمات حمایتی، از راه‌هایی است که حداقل به تثبیت سطح باروری در حدی که وجود دارد کمک می‌کند.
منبع : مهرخانه
