عکس: مهرخانه
بررسی عملکرد و رویکرد واقعی دولت بحرین در حوزه زنان، فراتر از گزارش عملکرد آن، نیازمند تأمل بیشتر بر رویه عملی رژیم آل خلیفه در سال‌های اخیر در مواجهه با زنان مبارز سیاسی و نقض گسترده حقوق بشر ایشان است که میانگین نمره عملکرد این کشور در حمایت از حقوق زنان را به‌شدت کاهش خواهد داد؛ و نکته مهم دیگر فاصله گرفتن این رژیم از پای‌بندی به موازین اسلامی و سرسپردگی در قبال جریان‌سازی نهادهای بین‌المللی فعال در حوزه زنان است که ازجمله در تلاش برای بازپس‌گیری شروط این کشور بر کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان نمود دارد و البته قطعاً محدود به همان نخواهد بود.
دولت بحرین در گزارش خود به کمیسیون مقام زن، از عملکرد ۲۰ ساله خود درباره اعلامیه و برنامه عمل پکن به نکات مهمی اشاره کرده است که ناظر بر اقدامات تقنینی، اجرایی و قضایی در سطح ملی و نیز پاره‌ای اقدامات در سطح بین‌المللی است.
به گزارش مهرخانه، دولت بحرین گزارش خود را در مورد اجرای اعلامیه و برنامه عمل پکن در چهار بخش به کمیسیون مقام زن سازمان ملل‌متحد ارائه کرده است. (۱)
در بخش اول، دستاوردها و چالش‌ها از سال ۱۹۹۵ در ارتقای برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان مورد بررسی قرار گرفته‌اند. بخش دوم به بررسی عملکرد دولت بحرین در ۱۲ حوزه نگرانی برنامه عمل پکن و نیز آثار و نتایج بحران مالی و اقتصادی و تأثیرات آن بر زنان پرداخته است.
ارائه آمار و اطلاعات ازجمله شاخص‌های ملی، شاخص‌های خشونت علیه زنان و اطلاعات در مورد گروه‌های خاص، در بخش سوم گزارش دولت بحرین آمده است. اولویت‌های ضروری دولت بحرین و پیشنهادات آن نیز در فصل چهارم مورد تصریح قرارگرفته است.
برخی اقدامات ملی دولت بحرین برای حمایت از حقوق زنان
هم‌زمان با تصویب منشور عمل ملی در فوریه ۲۰۰۱ (۲)، پادشاه این کشور و دیگر نهادهای ذی‌ربط، در رابطه با مسائل زنان اقداماتی انجام داده‌اند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
۱٫ ایجاد مکانیسم‌های ملی برای تضمین و حمایت از حقوق زنان
۱٫۱٫ فرمان سلطنتی شماره ۴۴ مبنی بر ایجاد شورای عالی زنان (۳) در سال ۲۰۰۱؛
۱٫۲٫ تأسیس مؤسسه ملی حقوق‌بشر در سال ۲۰۰۹ با فرمان سلطنتی شماره ۴۶ (۴)، باهدف توسعه و حمایت از حقوق‌بشر و ارتقای آگاهی در مورد آن؛
۲٫۳٫ فرمان سلطنتی شماره ۶۶ جهت سازمان‌دهی وزارت امور حقوق‌بشر در سال ۲۰۱۲ (۵).
۲٫ راهبرد ملی برای پیشرفت زنان
۲٫۱٫ تصویب راهبرد ملی پیشرفت توسط پادشاه بحرین در سال ۲۰۰۵، که از آن به‌عنوان اولین راهبرد ملی مصوب در سطح عالی حاکمیت در جهان عرب یادشده است؛
۲٫۲٫ شورای عالی زنان در کشور بحرین، راهبرد ملی پیشرفت زنان (۶) را برای دوره زمانی ۲۰۱۲-۲۰۰۷ تصویب کرد که راهبرد مذکور در سال ۲۰۱۲ مورد ارزیابی و بازنگری قرار گرفت و بحرین برنامه عمل پیشرفت زنان برای ۲۰۲۲ -۲۰۱۳ را به تصویب رساند.
موضع بحرین در قبال کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان
کشور بحرین در سال ۲۰۰۲ با اعمال حق شرط به عضویت کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان درآمده و تاکنون سه گزارش به کمیته محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان ارائه کرده است.
بااین‌حال ازجمله اقدامات مثبتی که در بحرین از آن یاد می‌شود، اقدام شورای عالی زنان برای بازنگری در شرط‌های اعمال‌شده توسط دولت بر کنوانسیون مذکور است که با هدف اجرای تعهدات بین‌المللی پادشاهی در مقابل شورای حقوق‌بشر سازمان ملل‌متحد و کمیته محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان در حال انجام است.
کابینه در سال ۲۰۱۴ قطع‌نامه‌ای صادر کرد که پیش‌نویس قانونی برای اصلاح حق شرط‌ها به تصویب برسد و بدون لحاظ تعصب نسبت به اصول اسلامی و در ضمن حفظ حاکمیت دولت، حق شرط‌ها را مورد بازنگری قرار دهد.
اقدامات بحرین در رابطه با برخی حوزه‌های نگرانی برنامه عمل پکن
زنان و فقر: اصلاح قوانین و مقررات برای افزایش حقوق و مزایای زنان شاغل ازجمله بیمه، ارائه تسهیلات برای زنان مطلقه، بیوه و مجرد، تسریع و تسهیل روند اعطای وام به زنان برای مشاغل مرتبط با خود، از جمله اقدامات انجام‌گرفته دولت بحرین شمرده شده است.
زنان و آموزش: مهم‌ترین چالش مطرح در کشور بحرین، شکاف جنسیتی عمیق در واجدین مدرک دکتری و بالاتر و نیز پراکندگی و ازهم‌گسیختگی آموزش عنوان‌شده است.
زنان و سلامت: ارتقای کیفیت زندگی و سلامت زنان و تأمین امنیت روانی و تمامیت جسمانی ازجمله اهدافی شمرده شده است که در برخی قوانین و برنامه‌های ملی دنبال می‌گردد. حمایت و تسهیلات ویژه برای زنان باردار، ارائه خدمات درمانی و مراقبتی سیار و در منزل از زنان سالمند، برنامه‌های حمایت از سلامت دانش‌آموزان از دیگر برنامه‌های حوزه سلامت در این کشور عنوان شده است.
ارتقای آگاهی در مورد فواید تغذیه با شیر مادر در ۶ ماه نخست بعد از تولد، آگاه‌سازی زنان در مورد لزوم معاینات برای مقابله با بیماری‌های غیر واگیردار مانند سرطان، مقابله با کمبود یا فقر آهن در کودکان زیر ۵ سال نیز ازجمله برنامه‌های این کشور است.
خشونت علیه زنان: خلأ مقررات مقتضی در قوانین خانواده (۷)، ترس از عواقب گزارش خشونت خانگی و پیگیری قضایی آن برای مطالبه حقوق و جبران خسارات وارده در محیط خانواده، ترس از دیدگاه‌های اجتماعی و معضلات اجتماعی و اقتصادی احتمالی و پذیرش یا تسلیم در مقابل اقدامات خشونت‌بار علیه زنان، از مسائل چالش‌برانگیز مرتبط با خشونت علیه زنان در کشور بحرین بیان شده است.
زنان در قدرت و تصمیم‌گیری: برنامه پیشرفت زنان بحرین (۲۰۲۲-۲۰۱۳) (۸)، زمینه‌سازی برای افزایش حضور زنان را در مناصب سیاسی و تصمیم‌گیری در سطوح بالا را مدنظر قرار داده است. اگرچه پذیرش اجتماعی در این کشور هم‌چنان محل تردید است.
زنان و اقتصاد: برقراری توازن میان اشتغال و حقوق و مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی زنان از جمله مسائل مورد دغدغه در بحرین عنوان شده است و لزوم پیش‌بینی نظام‌های منعطف مانند پاره‌وقت، موقت و اشتغال از راه دور (از منزل) به‌منزله راهکار، مورد توجه است؛ اگرچه هنوز به‌موجب قوانین، مورد تأیید قرار نگرفته است.
زنان و رسانه: تلاش برای تغییر تصویر کلیشه‌ای از زنان در رسانه، از جمله این برنامه‌ها ذکر شده است.
اولویت‌های ضروری بحرین در حوزه زنان
برخی از مهم‌ترین اولویت‌های دولت بحرین در حوزه زنان به ترتیب ذیل اعلام‌شده است:
۱٫ توجه و تمرکز بر نیازهای اجتماعی و اقتصادی خانواده، بهبود سلامت و امنیت روانی، استحکام خانواده، و توانمندسازی زنان با اتکا به خودشان و تأمین امنیت و حمایت برای همه اعضای خانواده؛
۲٫ ایجاد رضایت و گسترش رویه‌های حمایت از نیاز زنان به عدالت، تقویت ظرفیت‌ها در جامعه در ضمن حمایت از حقوق زنان؛
۳٫ توسعه رویه‌هایی برای تضمین و حمایت از گروه‌های حرفه‌ای جامعه از طریق آموزش و تبادل اطلاعات برای گروه‌های سنی مختلف زنان؛
۴٫ بهبود وضعیت زندگی زنان در زمینه سلامت، محیط‌زیست، و حوزه اجتماع با توجه به انعکاس آن بر خانواده و تعامل با نهادها و افراد فعال؛
۵٫ ایجاد مرکزی برای مشاوره و مدیریت اطلاعات و آمار مرتبط با زنان؛
۶٫ حمایت از برنامه‌های مرتبط با زنان از طریق تأمین مالی و بودجه موردنیاز خصوصاً در جریان آماده‌سازی بودجه (۲۰۱۸ – ۲۰۱۵).
ملاحظات نهایی
به گزارش مهرخانه، گزارش عملکرد ۲۰ ساله دولت بحرین در راستای اجرای اعلامیه و برنامه عمل پکن و اقدامات ادعایی انجام‌گرفته در حوزه زنان در این کشور، وقتی موردمطالعه قرار می‌گیرد، گویی سخن از عملکرد دولتی است که با رژیم آل‌خلیفه متهم به ارتکاب نقض شدید و گسترده حقوق بشر شهروندان ازجمله زنان و دختران نسبتی ندارد. حال‌آن‌که هنوز برخورد این رژیم با «آیات القرمزی»؛ زن فعال سیاسی و شاعره مبارز این کشور، در اذهان مردم جهان باقی است.
اوکه به سبب سرودن قصیده‌ای علیه رژیم در جریان اعتراضات مسالمت‌آمیز در میدان اللؤلؤ دستگیر شد، توسط نیروهای امنیتی با لباس شخصی دستگیر و به بازداشتگاه منتقل شد. آیات القرمزی پس از آزادی، از شکنجه خود توسط مردان و زنان از جمله نوره بنت ابراهیم آل خلیفه سخن گفت. او اظهار داشت نوره بنت ابراهیم پس از فحاشی و انداختن آب دهان و چند بار سیلی‌زدن به وی، تهدید کرد که زبانش را قطع خواهد کرد. وقتی آیات القرمزی در مقابل تهدیدهای این عضو خاندان آل خلیفه مقاومت کرد، به شکنجه او با برق و دستگاه‌های مخصوص شکنجه اقدام شد؛ درحالی‌که از عبارت‌های طایفه‌ای ضدشیعی علیه آیات استفاده کردند.
ازجمله دیگر زنان قربانی نقض حقوق بشر در کشور بحرین می‌توان به دکتر فاطمه حاجی؛ پزشک مبارزو نیز دانشجویی به نام فاطمه البقالی در دانشکده تربیت‌معلم دانشگاه بحرین اشاره کرد که از ارتکاب شکنجه و اذیت و آزار جسمی، جنسی و روانی توسط نیروهای وابسته به دولت علیه خود خبر داده‌اند. (۹)
بنابراین بررسی عملکرد و رویکرد واقعی دولت بحرین در حوزه زنان، فراتر از گزارش عملکرد آن، نیازمند تأمل بیشتر بر رویه عملی رژیم آل خلیفه در سال‌های اخیر در مواجهه با زنان مبارز سیاسی و نقض گسترده حقوق بشر ایشان است که میانگین نمره عملکرد این کشور در حمایت از حقوق زنان را به‌شدت کاهش خواهد داد؛ و نکته مهم دیگر فاصله گرفتن این رژیم از پای‌بندی به موازین اسلامی و سرسپردگی در قبال جریان‌سازی نهادهای بین‌المللی فعال در حوزه زنان است که ازجمله در تلاش برای بازپس‌گیری شروط این کشور بر کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان نمود دارد و البته قطعاً محدود به همان نخواهد بود.
