عکس: sedayesanaat
به گزارش اعتماد بررسی و مقایسه آمار دانش‌آموزان ثبت‌نامی سال ۹۴-۹۳ آموزش و پرورش با نتایج سرشماری سال ۹۰ نشان می‌دهد چیزی حدود یک میلیون و ۹۲۲ هزار نفر از جمعیت ۱۷-۶ سال کشور در آمار دانش‌آموزان ثبت‌نامی آموزش و پرورش نیستند. از این تعداد بیش از یک میلیون و ۳۵۰ هزار نفر در فاصله سنی ۱۴-۶ سال قرار دارند که براساس قانون برنامه چهارم توسعه، تحصیل آنها اجباری است و باید در این سن در مدرسه حضور داشته باشند. با این وجود این آمار نسبت به سرشماری سال ۸۵ بیش از یک میلیون نفر کاهش یافته است قانون برنامه چهارم توسعه تحصیل تا پایان دوره راهنمایی یا همان متوسطه اول را برای همه کودکان لازم التعلیم اجباری می‌داند. با این وجود با گذشت بیش از ۱۰ سال از لازم‌الاجرا بودن این قانون، همچنان نزدیک به دو میلیون نفر از این جمعیت لازم التعلیم در شروع سال تحصیلی در جایی به غیر از مدرسه به سر می‌برند. تعداد حدود دو میلیون‌نفری از کودکان ۱۷-۶ ساله‌یی که در آمارهای رسمی آموزش و پرورش حضور ندارند، همان جمعیتی هستند که مسوولان همیشه از ارایه آمار مربوط به آن تحت عنوان «کودکان بازمانده از تحصیل» ابا دارند. در نبود آمار دقیق کودکان بازمانده از تحصیل، مقایسه آمار ثبت‌نام آموزش و پرورش با نتایج تفصیلی داده‌های رسمی سرشماری‌های مرکز آمار یکی از راه‌هایی است که از سوی کارشناسان برای احتساب حدودی کودکان بازمانده از تحصیل به کار گرفته می‌شود.
آخرین سرشماری رسمی مرکز آمار در کشور مربوط به سال ۹۰ است. ۱۱-۳ ساله‌های سرشماری سال ۹۰ با احتساب گذشت سه سال از آمارگیری، در حال حاضر جمعیت ۶ تا ۱۴ ساله‌یی هستند که باید با توجه به سن، برای سال تحصیلی ۹۳-۹۴ در مدارس در دو مقطع ابتدایی و متوسطه اول ثبت نام کرده باشند. بررسی‌های «اعتماد» نشان می‌دهد این تعداد در سال ۹۰ برابر با ۱۰ میلیون و ۳۵۰ هزار و ۵۱۷ هزار نفر بوده است که باید امسال در دو مقطع ابتدایی و متوسطه اول یعنی پایان کلاس نهم ثبت‌نام کرده باشند. این در حالی است که براساس آمار آموزش و پرورش امسال در این دو مقطع هشت میلیون و ۹۹۸ هزار و ۹ نفر ثبت نام کرده‌اند که تفاوت آن با جمعیت در سن مدرسه ۱۱-۳ سال سرشماری سال ۹۰ که در حال حاضر ۱۴-۶ ساله هستند، بیانگر اختلاف یک میلیون و ۳۵۲ هزار و ۵۰۸ نفری است.
براساس اعلام آموزش و پرورش تعداد کل دانش‌آموزان امسال ۱۲ میلیون و ۹۴ هزار نفر است که از این تعداد هفت میلیون و ۸۱۹۳ نفر در مقطع ابتدایی، یک میلیون و ۹۸۹ هزار نفر در مقطع متوسطه اول و دو میلیون و ۷۹۵ هزار و ۶۲۵ نفر در مقطع متوسطه دوم و مابقی در مدارس استثنایی و پیش دبستانی ثبت‌نام کرده‌اند. البته باید تعداد دانش‌آموزانی که در آخرین روزهای شروع سال تحصیلی یا بعد از شروع سال تحصیلی ثبت‌نام می‌کنند را هم به این آمار اضافه کرد. علاوه بر اختلاف آماری که در مورد ثبت‌نام دانش‌آموزان دو مقطع ابتدایی و متوسطه اول با نتایج سرشماری سال ۹۰ وجود دارد، این اختلاف آمار در مورد ۱۴-۱۲ساله‌های سال ۹۰ که در حال حاضر ۱۷-۱۵ ساله هستند و باید در مقطع متوسطه دوم مشغول به تحصیل باشند هم وجود دارد. براساس آمار آموزش و پرورش امسال دو میلیون و ۷۹۵ هزار و ۶۲۵ نفر در مقطع متوسطه دوم ثبت نام کرده‌اند.
اگر تفاوت این آمار را با جمعیت سه میلیون و ۴۲۷ هزار و ۴۳۹نفری ۱۴-۱۲ سال ۹۰، در نظر بگیریم، چیزی حدود ۶۳۱ هزار و ۸۱۴ نفر از این جمعیت در بین آمار ثبت‌نامی آموزش و پرورش نیستند که این تعداد نیز تحت عنوان جمعیت بازمانده از تحصیل دوره متوسطه دوم می‌تواند تعریف شود. بدین‌ترتیب جمع این تعداد با جمعیت بازمانده از تحصیل دوره ابتدایی و متوسطه اول با احتساب ۶۱ هزار و ۷۹۴ دانش‌آموز مدارس استثنایی آمار یک میلیون و ۹۲۲ هزار و ۵۲۸ نفری جمعیت ۱۷-۶ ساله‌هایی را نشان می‌دهد که در سال تحصیلی ۹۴-۹۳ ثبت نام نکرده‌اند و در آمار آموزش و پرورش حضور ندارند. هر چند در احتساب آمار و تعداد کودکان بازمانده از تحصیل با این روش، تغییر و تحولاتی همچون مهاجرت از کشور طی سال‌های بعد از سرشماری سال ۹۰، مرگ و میر کودکان جمعیت ۱۴-۳ ساله سال ۹۰ تاکنون، معلولان ذهنی تربیت‌ناپذیر، کودکان بدون شناسنامه و… در نظر گرفته نشده است. این آمار همچنین بدون در نظر گرفتن آمار افرادی است که در سرشماری سال ۹۰ ثبت نشده‌اند.
سه میلیون، آمار مرکز پژوهش‌ها در سال۹۰
مرکز پژوهش‌های مجلس در آذرماه سال ۱۳۹۰ با همین شیوه مورد استناد قرار دادن سرشماری مرکز آمار گزارشی از «بررسی وضعیت پوشش تحصیلی و ریشه کن کردن بیسوادی در کشور» منتشر کرد. براساس گزارش مرکز پژوهش‌ها که سرشماری سال ۸۵ را مورد استناد قرار داده بود در سال ۱۳۸۵ جمعیت وی‍ژه سنی ۱۷-۶ ساله (تمامی سطوح آموزشی) حدودا ۳/۱۶میلیون نفر بوده است که در مجموع حدود ۱/۱۳میلیون نفر از این جمعیت مشغول به تحصیل بوده‌اند. به عبارت دیگر حدود ۳/۲۰ درصد از این جمعیت که بالغ بر ۲/۳ میلیون نفر می‌شود، خارج از مدرسه بوده‌اند. این امر به عللی از جمله عدم دسترسی کامل یا عدم تکمیل سطوح آموزشی (که منجر به ترک تحصیل شده است) رخ داده است. از این تعداد حدود یک میلیون نفر را جمعیت زیر ۱۳ سال و حدود ۲/۲ میلیون نفر دیگر را جمعیت ۱۷-۱۳ ساله تشکیل می‌دادند.
این آمار در مقایسه با آماری که امسال به دست آمده است کاهش بیش از یک میلیون نفری کودکان بازمانده از تحصیل را نسبت به سال ۹۰ نشان می‌دهد. تعداد کودکان بازمانده از تحصیل و به عبارتی کودکانی ۱۴-۶ سال که باید در دو مقطع ابتدایی و متوسطه اول در مدرسه مشغول به تحصیل باشند اما در حال تحصیل و آموزش نیستند، یکی از خط‌قرمزهای مسوولان درگیر این موضوع است. مسوولان آموزش و پرورش رقم بازماندگان از تحصیل مقطع ابتدایی را حدود ??? هزار نفر می‌دانند. در این بین یکسری آمارهای غیرواقعی نیز از تعداد کودکان بازمانده از تحصیل از سوی برخی رسانه‌ها عنوان می‌شود که با واقعیت وجودی این کودکان همخوانی ندارد و بزرگنمایی است.
علی اصغر فانی به تازگی از اجباری کردن پوشش تحصیلی تا پایان دوره متوسطه اول یعنی تا کلاس نهم خبر داده است. به گفته او قرار است در برنامه ششم توسعه این مورد گنجانده شود این در حالی است که پیش از این نیز در قانون برنامه چهارم توسعه آموزش و پرورش تا پایان دوره راهنمایی اجباری دیده شده بود اما طی سال‌های گذشته این بند قانونی به درستی اجرا نشد. فانی همچنین در مورد بازماندگان از تحصیل امسال هم می‌گوید: هنوز برخی اولیا برای ثبت نام فرزندان‌شان اقدام نکرده‌اند. برخی روز اول مهر و برخی دیرتر برای ثبت نام می‌آیند، به عنوان مثال ممکن است برخی مناطق چون ارومیه که برداشت محصول سیب دارند، دیرتر در مدارس ثبت‌نام کنند. وزیر آموزش و پرورش انسداد مبادی بیسوادی را نیز یکی از برنامه‌های آموزش و پرورش در راستای اجرای سند تحول بنیادین دانسته و می‌گوید: تعدادی از دانش‌آموزان شش تا ۱۱ ساله را داریم که با وجود مدارس در مناطق مختلف کشور، درس نخوانده‌اند. تلاش می‌کنیم با جست‌وجوی خانه به خانه، همه این دانش‌آموزان وارد مدارس شوند تا مبادی بیسوادی را مسدود کنیم. این نکته را باید در نظر داشت که تنها آموزش و پرورش مسوول کودکان بازمانده از تحصیل نیست. دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های دیگری همچون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان بهزیستی و راسا دولت نیز در شناسایی و رفع محدودیت‌های تحصیلی نقش دارند.
