عکس: aftabir
تصویری که رسانه از کودک ارائه می‌دهد الگوهای رفتاری از کودک را معرفی می‌کند که یا دربرگیرنده یک سری از نگرش‌ها و انتظارات است و یا به کلی کودک را نادیده می‌گیرد.
کارگاه آموزشی “گزارشگری اخلاقی در حوزه کودکان” توسط انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده (حامی) عصر دیروز با حضور بابک عسکریان؛ مشاور سابق یونیسف و استاد دانشگاه نورث‌وسترن برگزار شد.
به گزارش مهرخانه، در ابتدای این کارگاه بابک عسکریان با ذکر این نکته که تعریف کودک در هر جامعه‌ای متفاوت است، افزود: درست است که در چند سال اخیر سعی شده است این تعریف یکی شود، اما تعریف کودک حتی در شهرهای مختلف ایران نیز متفاوت است.
وی گفت: کودک در بلوچستان با کودک در تهران و ارومیه فرق دارد. وقتی می‌خواهیم کودک را بسنجیم باید بدانیم کودک چه کاری می‌تواند انجام دهد و چه کاری نمی‌تواند.
حقوق انسان‌ها در منشور حقوق کودکان به یکدیگر برتری ندارد
مشاور سابق یونیسف در ادامه به بیان تفاوت نیاز و حق اشاره کرد و گفت: ممکن است در شرایط خاصی به چیزی نیاز داشته باشیم، اما برای برآورده شدن این نیاز آن را نمی‌توان مطالبه کرد؛ ولی حق را باید مطالبه کرد و گرفت. حقوق بر اساس نیازها تعریف شده‌اند و می‌تواند کامل نباشد.
وی ادامه داد: حق در منشور حقوق بشر فارغ از کودک یا برزگسال، به نیازهای اولیه انسان برای زندگی با عزت نفس گفته می‌شود که می‌توان این تعریف را روح بیانیه حقوق بشر دانست که برای همه انسان‌ها مشابه است. این حق در تمام دنیا وجود دارد و به جنسیت ربطی ندارد و تفکیک‌ناپذیر است. همچنین حقوق در منشور حقوق بشر نسبت به هم برتری ندارند، مثلاً نمی‌توان گفت حق بهداشت از آموزش مهم‌تر است یا برعکس.
آسیب‌پذیری متفاوت کودکان از سایر اقشار جامعه
عسکریان اظهار داشت: کسانی که باید حق را به کودکان بدهند و حقوق کودک را برآورده کنند، شامل خانواده، دولت‌ها، جوامع قومی هستند و در کنار اینها برخی سازمان‌های مدنی نقش رساندن حق به کودکان را قبول می‌کنند.
وی افزود: همواره در حقوق، زنان و کودکان را کنار هم قرار می‌دهیم؛ چراکه هر دو آسیب‌پذیرند، اما کودکان گروه اجتماعی دیگری هستند که آسیب‌‌پذیری‌های متفاوتی دارند. بر همین اساس در سال ۱۹۲۳ که هنوز سازمان ملل تشکیل نشده بود و تنها جامعه ملل فعال بود، انجمن نجات کودکان بیانیه ۵ ماده‌ای را صادر کرد که جامعه ملل نیز آن بیانیه را قبول کرد و بعد از مدتی آن را به ۱۰ ماده تبدیل کرد.
نیاز کودک به لذت بردن از زندگی
عسکریان با ذکر این نکته که حقوق کودک نشان می‌دهد انسان در هر دوره خاصی از زندگی ویژگی دارد که با دوره‌های دیگر متفاوت است، گفت: ویژگی خاص دوران کودکی شامل زمان رشد و یادگیری است و فرد عاملیت لازم را ندارد و همچنین به مراقبت و نگهداری نیاز دارد. مهم‌ترین نکته‌ای که درباره کودک وجود دارد این است که کودک نیاز دارد از زندگی لذت ببرد، اما زمان کودکی ما همیشه برای آینده‌ای که باید بسازیم صرف شده و رفاه آتی کودک مدنظر بوده است و نه رفاه حال کودک.
این فعال برنامه‌های بشردوستانه برای کمک به پناهندگان در خلال جنگ افغانستان و عراق با طرح این پرسش که چرا برای کودکان حقوق جداگانه درنظر می‌گیریم، گفت: کودکان دارای هویت هستند، زندگی را به عنوان یک موجود کاملاً وابسته شروع می‌کنند، آسیب‌پذیرند و عمل یا بی‌عملی دولت‌ها آنها را بیش از هر گروه دیگری در جامعه تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، اما نظرات کودکان به ندرت در روند سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری شنیده و درنظر گرفته می‌شود.
سرمایه‌گذاری بر حقوق کودکان به نفع دولت‌هاست
وی تأکید کرد: رشد سالم کودکان در آینده و رفاه هر جامعه حیاتی است و به نفع دولت‌هاست که بر روی نیاز کودکان به عنوان حق، سرمایه‌گذاری کنند و نسل درستی ایجاد کنند.
استاد دانشگاه نورث‌وسترن به پیمان‌نامه حقوق کودکان که ۵۴ ماده و ۳ پروتکل الحاقی دارد، اشاره کرد و ادامه داد: این ۳ پروتکل شامل مشارکت کودکان در نزاع‌های مسلحانه، خرید و فروش، فحشا و استفاده از کودکان در پورنوگرافی و شکایت خود کودکان نسبت به خشونت است. دو کشور آمریکا و سومالی پیمان‌نامه را امضا نکرده‌اند. ایران دو سال بعد از تشکیل کنوانسیون آن را امضا کرد و بعد از ۳ سال در مجلس به تصویب رسید. دولت ایران موظف شد مفاد آیین‌نامه را انجام دهد، اما یک شرط گذاشت و اینکه اگر هر کدام از این مفاد با حقوق شریعه اسلامی منافات داشت، آن ماده را قبول نمی‌کند.
عسکریان حقوق این پیمان‌نامه را به چهار دسته تقسیم کرد و گفت: این چهار دسته شامل حقوق مربوط به بقا و زندگی، حقوق مربوط به حمایت و مراقبت، حقوق مربوط به پرورش و رشد و حقوق مربوط به مشارکت است و چهار اصل مربوط به تمام ماده‌های کنوانسیون نیز بایستی رعایت شود، که این چهار اصل عبارتند از اینکه کودک باید زیر ۱۸ سال باشد، اصل عدم تبعیض رعایت شود، منافع عالی کودک باید چارچوب اصلی تمام اقدامات مربوط به کودکان باشد و نظرات کودکان باید در همه مسائل مؤثر بر زندگی آنها در نظر گرفته شود.
وی در خصوص کمیته حقوق کودک (CRC) تأکید کرد: کشورهایی که این حقوق را امضا کردند باید با توجه به منابعی که در اختیار دارند این حقوق را برآورده کنند و بعد از مدتی از کشورها گزارش می‌گیرند و خود کشورها اعلام می‌کنند که تا چه حد حقوق کودکان را رعایت کردند و در کنار آن گروه‌های مدنی گزارش در سایه (shadow report) ارائه می‌دهند.
کلیشه‌های تصویری ارائه‌شده از کودکان
عسکریان به کلیشه‌ها و تصاویر ارائه‌شده از کودکان افغان در ایران اشاره کرد و گفت: این افراد کثیف نشان داده می‌شوند یا اینکه آنها را قاتل معرفی می‌کنیم، اما آیا اگر قتلی از طرف چند افغانی صورت گرفت باید همه آنها را قاتل معرفی کنیم؟ مگر در ایرانیان خارج از کشور ناهنجارهایی مانند دزدی یا سایر ناهنجارها نیست؟؛ آیا باید بگوییم تمام ایرانیان دزد هستند؟
چالش اسلو مبحث بعدی بود که بابک عسکریان مشاور سابق یونیسف به آن اشاره کرد. وی گفت: چالش اسلو رابطه بین کودک و رسانه را یک نقطه ورود به دنیای عظیم و چندوجهی کودکان و حقوقشان از جمله؛ حق آموزش، آزادی بیان، بازی، هویت، سلامت، عزت نفس و احترام به خود را حمایت و ارزیابی کرد.
وی در خصوص گزارشگری اخلاقی در حوزه کودکان گفت: پیمان‌نامه اصول مجزایی را ارائه نمی‌دهد، اما در مواد ۱۲ و ۱۷ درباره این مسئله صحبت می‌کند. ماده ۱۲ از حق ابراز آزادانه عقیده کودک در اموری که به خودش مربوط می‌شود صحبت کرده و ماده ۱۷ از دسترسی کودکان به اطلاعات و مطالب گوناگون از منابع ملی و بین‌المللی.
کودکان چگونه در رسانه‌ها نشان داده می‌شوند؟
عسکریان درباره به تصویر کشیدن کودکان در رسانه بیان کرد: در تحقیق دانشگاه میشیگان در ارتباط با خشونت مشخص شده است که خشونت در رسانه بازتولید می‌شود. تصویری که رسانه از کودک ارائه می‌دهد الگوهای رفتاری از کودک را معرفی می‌کند که یا دربرگیرنده یک سری از نگرش‌ها و انتظارات است و یا به کلی کودک را نادیده می‌گیرد. فدراسیون بین‌المللی خبرنگاران تصویر کودک در رسانه را شامل موارد زیر می‌داند: خانواده‌ها در کشورهای در حال توسعه همواره در مواجه با فقر و بدبختی هستند، گزارش‌های ارائه‌شده درباره کودکان دارای تحلیل نیست، نوجوانان بی‌مسئولیت هستند و تنها در مورد گزارش کودک‌آزاری یا کودکان خیابانی صحبت می‌شود، اما از دیگر حقوق ضایع‌شده کودک مانند حق بازی صحبتی به میان نمی‌آید.
عسکریان به ارائه آمار ارائه‌شده در این خصوص از طرف فدراسیون بین‌المللی خبرنگاران پرداخت:
وی سپس به موضوع بهره‌کشی رسانه‌ای از کودکان اشاره کرد و گفت: از کودکان به عنوان افرادی که از لحاظ جنسی فعال هستند در رسانه‌ها استفاده می‌شود (پاپ شو) که در ایران این مورد را نداریم. حس اعتماد به نفس و قدرت، نتیجه شنیدن صدای کودک در رسانه است.
در هر شرایطی به حقوق کودکان احترام گذاشته شود
استاد دانشگاه نورث‌وسترن اصول گزارشگری مبتنی بر اخلاق از جانب یونیسف را شرح داد و گفت: این اصول شامل حقوق کودک، حفظ حریم خصوصی و هویت کودک، رضای کودک، مشارکت کودک و حمایت از کودک است.
بابک عسکریان بیان کرد: برای گزارشگری در حوزه کودک ضمن در نظر گرفتن این موارد، باید موارد دیگری را نیز لحاظ کرد. از جمله اینکه: اول، در هر شرایطی به حقوق کودکان احترام گذاشته شود، دوم، اگر چیزی در مورد کودک محرمانه است کسی حق ندارد از او مسائل خصوصی بپرسد، سوم، تأثیر کار رسانه‌ای بر زندگی کودک و کودکان مشابه با وضعیت او و نیز خانواده کودک لحاظ شود و چهارم، بزرگ‌ترها در گزارش در کنار کودکان باشند.
در مصاحبه با کودکان آنها را مورد تحقیر قرار ندهید
وی در پایان به اصول اصلی برای مصاحبه اشاره کرد و ادامه داد: این اصول عبارتند از: ۱٫ به هیچ کودکی آسیب نرسانید. از سؤالات، نظر و اظهار عقیده‌ای که پیش‌داورانه باشد بپرهیزید و از کودک به عنوان انسان حمایت کنید و او را مورد فشار عاطفی و رنج و تحقیر قرار ندهید، ۲٫ از تبعیض در انتخاب کودکان به دلیل جنسیت، سن، نژاد، دین، موقعیت تحصیلی و توانایی جسمی پرهیز کنید، ۳٫ از کودکان نخواهید نمایش بازی کنند و کاری انجام دهند که بخشی از زندگی واقعی آنها نیست، ۴٫ در حین مصاحبه سرپرست او در کنارش باشد.
